پرورش ماهی در دل زمین‌های خشک؛
شیلات سیستان‌وبلوچستان پیشران اقتصاد روستایی در خشکسالی
سیستان و بلوچستان با برخورداری از بیش از ۴ هزار باب استخر دو منظوره فعال، به الگویی موفق در عرصه تلفیق کشاورزی و شیلات در مناطق خشک و کم‌آب کشور تبدیل شده است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی«عصرهامون»، در سال‌های اخیر و با شدت یافتن بحران کم‌آبی، خشکسالی‌های پی‌درپی و کاهش منابع آبی در استان سیستان و بلوچستان، توجه به بهره‌برداری بهینه از منابع محدود آبی و توسعه فعالیت‌های تلفیقی کشاورزی و آبزی‌پروری بیش از پیش اهمیت یافته است.
در این میان، شیلات آبهای داخلی استان با اتکا به ظرفیت‌های بومی و منابع آبی موجود در مناطق غیرساحلی، گام‌های مؤثری در راستای ایجاد اشتغال پایدار، جلوگیری از مهاجرت روستاییان و ارتقای امنیت غذایی برداشته است.
پرورش ماهی در استخرهای دو منظوره ذخیره آب کشاورزی، استفاده از منابع آبی خرد و کلان برای صید و پرورش آبزیان، توسعه مراکز تکثیر و بازسازی ذخایر ماهیان بومی و گرمابی، و نیز بهره‌گیری از آبهای نامتعارف برای تولید آبزیان مقاوم به شوری، بخشی از راهبردهای موفق این حوزه به شمار می‌روند.
سیستان و بلوچستان امروزه با برخورداری از بیش از ۴ هزار باب استخر دو منظوره فعال، به الگویی موفق در عرصه تلفیق کشاورزی و شیلات در مناطق خشک و کم‌آب کشور تبدیل شده است.
تثبیت اشتغال روستایی با توسعه شیلات در سیستان‌وبلوچستان
عیسی میرانی شاهرودی مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان آبهای داخلی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی«عصرهامون»، بیان کرد: حوزه فعالیت اداره کل شیلات آبهای داخلی استان در ۲۴ شهرستان غیر ساحلی (کل استان بجز چابهار و کنارک) و با گستره خدمات رسانی به جامعه بهره‌بردار شیلاتی (آبزی پروران، صیادان و فروشندگان آبزیان) است.
وی افزود: غالب فعالیت های آبزی پروری استان در محل استخرهای دو منظوره ذخیره آب کشاورزی و پرورش ماهی و با رویکرد ارتقاء بهره‌وری و استفاده چندگانه از منابع آبهای موجود در استان در راستای انجام فعالیت‌های تلفیقی بخش کشاورزی است.
میرانی شاهرودی عنوان کرد: علاوه بر اشتغال آبزی پروران در محل استخرهای دومنظوره، وجود منابع آبی مستعد خرد و کلان از قبیل سدها، بندهای خاکی و بتونی، چاه نیمه ها و غیره سبب فراهم شدن زمینه اشتغال جامعه صیادی استان در محل این منابع آبی گردیده است و همه ساله با هدف بازسازی ذخایر آبزیان موجود و رونق فعالیت های صید و صیادی رهاسازی رایگان بچه ماهی توسط اداره کل شیلات استان انجام می‌پذیرد. از طرفی نظارت بر فعالیت‌های صید و عرضه ماهی در محل فروشگاه‌های عرضه آبزیان و ساماندهی فروشندگان سیار و ثابت نیز از دیگر رسالت‌های اداره کل شیلات استان در راستای ارتقاء سرانه مصرف آبزیان و عرضه بهداشتی آبزیان است.
پرورش ماهی در محل استخرهای دو منظوره ذخیره آب کشاورزی و پرورش ماهی
وی ادامه داد: به دنبال خشکسالی دهه های اخیر، کاهش بارندگی، کاهش آب ورودی رودخانه منجمله هیرمند، خشک شدن تالاب هامون و بروز سایر شرایط اقلیمی بحرانی در استان، تمرکز فعالیت‌های اشتغال زا در بخش کشاورزی بر انجام فعالیت های تلفیقی پرورش ماهی و کشاورزی در محل استخر های دو منظوره متمرکز گردید. پیشینه ساخت استخرهای دومنظوره از اوایل دهه هشتاد و با کمک و مساعدت بخش دولتی در تامین مصالح مورد نیاز برای ساخت استخر و مشارکت مردم در تامین هزینه های ساخت و با هدف انجام فعالیت های کشاورزی تلفیقی آغاز گردید.
مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان آبهای داخلی عنوان کرد: فعالیت های پرورش ماهی در این استخرها در ابتدا به صورت سنتی و در ادامه با پیشرفت علم و تکنولوژی و با توسعه مکانیزاسیون، پرورش ماهی به سمت پرورش متراکم و اقتصادی پیش رفت؛ فعالیت های پرورش ماهی در محل این استخرها در نقش پدافند غیر عامل سبب حفظ جوامع روستایی، جلوگیری از مهاجرت، توسعه اشتغال و کسب درآمد برای روستائیان در شرایط خشکسالی اخیر گردیده اند.
وی تصریح کرد: مکانیسم فعالیت های تلفیقی با محوریت این استخرها بر ذخیره آب در محل استخر، پرورش ماهی و استفاده از آب خروجی که سرشار از فضولات، مواد دفعی ماهی و مواد مغذی مورد نیاز محصولات کشاورزی است و همچنین استفاده از علوفه سبز تولید شده در محل مزرعه برای تغذیه ماهیان علف‌خوار و دام موجود در مزرعه استوار است؛ در واقع استخرهای دو منظوره پرورش ماهی به عنوان قلب تپنده ی فعالیت های بخش کشاورزی نقش ایفا می‌کنند و در مجاورت این استخرها می توان فعالیت های تلفیقی متعددی از قبیل پرورش ماهی، زراعت، دامداری، پرورش مرغ و اردک، زنبورداری، باغداری، کشت صیفی جات و غیرهدانجام داد. وجود مزایای متعدد این استخرها سبب توسعه روزافزون ساخت آنها گردیده و در حال حاضر بیش از ۴ هزار باب استخر خرد دومنظوره در سطح استان با مشارکت دولت و مردم احداث گردیده است.
گونه های پرورشی در سطح استان
این مسئول خاطرنشان کرد: تنوع شرایط آب و هوایی استان به گونه‌ای است که در تمام طول سال به فراخور شرایط دمایی پرورش گونه‌های گرمابی، سردابی و سایر آبزیان قابل انجام است. گونه‌هایی از قبیل گونه‌های گرمابی رایج کشور (فیتوفاگ، بیگ هد، آمور و کپور معمولی) به عنوان گونه‌های اصلی پرورشی در کل استان در حال پرورش هستند؛ علاوه بر آن گونه سردابی قزل آلای رنگین کمان به عنوان یکی از گونه‌هایی است که پرورش آن در بیش از ۱۴ شهرستان استان توسعه یافته است؛ از دیگر آبزیان پرورشی استان میتوان به گونه میگوی وانامی، ماهیان زینتی، ماهیان خاویاری، جلبک اسپیرولینا و زالوی طبی اشاره کرد که پایلوت پرورشی آنها با موفقیت انجام پذیرفته است.
ظرفیت‌های پشتیبان توسعه فعالیت‌های شیلاتی استان
وی افزود: مرکز ذخایر بازسازی ماهیان زهک که در سه کیلومتری شهرستان زهک و در حاشیه چاه نیمه یک واقع شده با فعالیت در زمینه تکثیر و تولید بچه ماهیان بومی و گرمابی نقش بسیار مهمی در توسعه فعالیت‌های آبزی پروری استان در قالب تولید و توزیع رایگان بچه ماهی گرمابی و بومی مورد نیاز استخرها و منابع آبی استان ایفاء می‌کند؛ در این مرکز ضمن حفظ ذخایر ژنتیکی ماهیان، فعالیت تولید بچه ماهی گونه‌های گرمابی فیتوفاگ، بیگ هد، آمور، کپور معمولی و کونه بومی شیزوتراکس انجام و بچه ماهی تولیدی با هدف رونق فعالیت‌های اشتغالزا، بازسازی ذخایر آبزیان و بهره‌مندی جامعه شیلاتی، به‌صورت رایگان در بین بهره‌برداران کل استان توزیع می‌شود.
مرکز مداربسته تولید بچه ماهی سردابی اسکل آباد شهرستان تفتان
میرانی شاهرودی گفت: مرکز مداربسته فواد اسکل آباد در شهرستان تفتان یک مرکز مدرن و مداربسته است که در سال ۱۳۷۸ با هدف تامین نیاز بچه ماهی سردابی استان و صادرات بچه ماهی مازاد به استان های مجاور احداث گردید. با عنایت به توسعه روز افزون پرورش گونه سردابی قزل آلای رنگین کمان و لزوم تاًمین بچه ماهی با کیفیت در داخل استان، این مرکز که طی سنوات قبل از سال ۱۴۰۱ غیر فعال بود با سرمایه گزاری بخش خصوصی در سال ۱۴۰۱ فعال و طی سه سال اخیر با تاًمین بخشی از نیاز بچه ماهی سردابی استان نقش موثری در روند رو به رشد توسعه پرورش گونه قزل آلای رنگین کمان ایفا نموده است به نحوی که با راه اندازی مرکز مذکور میزان رهاسازی بچه ماهی قزل آلا در استخرهای استان رشد سه برابری داشته است (از سال ۱۴۰۱تا ۱۴۰۳)
توسعه فعالیت‌های آبزی پروری در محل منابع آبهای نامتعارف
وی بیان کرد: از جمله چالش‌های بخش کشاورزی در سطح استان علی‌الخصوص منطقه سیستان، تغییرات کمی و کیفی آب چاهک های احداث شده است؛ این چاهک ها که از نوع سطحی بوده تحت تاثیر بارندگی و رواناب ها بوده که با توجه به بارندگی‌های ناچیز و نبود رواناب میزان آبدهی چاهک‌ها کاهش یافته ضمن اینکه کیفیت آب چاهک ها به سمت لب شور و شور شدن پیش رفته است.
این مسئول خاطرنشان کرد: از جمله راهکارهای قابل اجرا جهت رفع معضل کاهش آب چاهک ها در آبزی پروری اجرای طرح‌های مکانیزاسیون و برگشت آب است؛ در بخش تغیرات کیفی آب و شور شدن چاهک، صنعت آبزی پروری در استان با انجام فعالیت‌های پژوهشی و ترویجی توسط اداره کل و معرفی گونه های سازگار با شوری های مختلف آب توسعه یافته است، گونه‌های کپور معمولی، ماهیان خاویاری، ماهی قزل آلای رنگین کمان، میگوی وانامی و آرتمیا از جمله گونه هایی هستند که در شوری‌های مختلف قابلیت پرورش دارند. این فعالیت ها سبب گردیده در نقاطی که آب برای کشاورزی مناسب نیست، با فعالیت‌های آبزی پروری، اشتغال و فعالیت های تولیدی پابرجا بماند.
سیستان و بلوچستان، با وجود چالش‌های جدی ناشی از خشکسالی، کاهش منابع آبی و تغییرات اقلیمی، توانسته با بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های بومی و توسعه فعالیت‌های تلفیقی کشاورزی و آبزی‌پروری، مسیر پایداری برای تولید، اشتغال و معیشت روستاییان ترسیم کند.
ایجاد و گسترش استخرهای دو منظوره، استفاده از منابع آب غیرمتعارف، تنوع‌بخشی به گونه‌های پرورشی و راه‌اندازی مراکز تکثیر و بازسازی ذخایر ماهی، نشان از عزم جدی شیلات استان در عبور از بحران‌ها و حرکت به‌سوی خودکفایی و پایداری اقتصادی دارد.
تجربه موفق سیستان و بلوچستان در تلفیق کشاورزی و شیلات، الگویی مؤثر برای دیگر استان‌های کم‌آب کشور محسوب می‌شود که می‌تواند در قالب برنامه‌ریزی ملی، نقش قابل توجهی در امنیت غذایی، تثبیت جمعیت روستایی و افزایش بهره‌وری منابع طبیعی ایفا کند.
ارسال دیدگاه