صبح قزوین گزارش میدهد؛
کشاورزی قزوین در حصارِ بلای بیآبی
دشت زرخیز قزوین که اکنون به دلیل بحران آب و فرونشست زمین به عنوان دشت ممنوعه شناخته شده، برای ادامه حیات خود و زنده نگهداشتنِ کشاورزی در استان قزوین، نیاز جدی به توجه مسئولان و اجرای روشهای راهبردی دارد.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «صبح قزوین»، دشت قزوین، جزو ۳ دشت مهم کشور محسوب میشود که این عنوان علیرغم اینکه موجب خرسندی ساکنان این دیار است و ظرفیتهای خوبی در زمینه کشاورزی و اقتصادی در دل خود جای داده، اما متأسفانه طی دهههای اخیر با غول بحران آب، دست و پنجه نرم میکند و طبق گفته کارشناسان از دهه ۵۰ به لحاظ فرونشست و کاهش منابع آب زیرزمینی و سطحی به عنوان دشت ممنوعه اعلام شده است.
با این وجود این دشت زرخیز تاکنون سخاوتمندانه کشاورزان زیادی را در دلِ خود جای داده و با وجود اینکه دیگر نفسی برایش باقی نمانده اما دانههای محصولات کشاورزی را همچون امانتی میپذیرد و حاصل آن را در اختیار کشاورزان قرار میدهد.
دشت قزوین امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز به توجه، حفاظت و ترمیم دارد. در توصیف اهمیت این دشت همین بس که مقام معظم رهبری در سفر به استان قزوین بر حفظ و احیای دشت قزوین تاکید داشتند.
بارندگیهای قزوین به کمتر از میزان میانگین رسیده است
مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان قزوین در گفتگو با خبرنگار «صبح قزوین»، اظهار کرد: کشور ما یک کشور نیمهخشک است و استان قزوین هم با میانگین بارش ۳۰۸ میلیمتر جزو استانهای خشک و نیمهخشک به شمار میرود و وضعیت بارندگی این استان در ۱۵ سال گذشته طبق آمار مناسب نبوده است.
منصور ستوده ادامه داد: هر چند بعضی از سالها مثل سال ۱۳۹۸ یک تَرسالی اتفاق افتاده ولی آمار بارش را که در دو دهه اخیر نگاه میکنیم، میبینیم که اکثر بارشها زیر نرمال است و حتی میزان بارشها به میانگین هم نمیرسد و این مسئله در پنج سال اخیر خیلی حادتر شده و در این مدت وارد چرخه خشکسالی شدیم که همچنان هم ادامه دارد.
این مسئول بیان کرد: وقتی به آمار سازمان هواشناسی کشور هم مراجعه میکنیم، میبینیم که استان قزوین در بین استانهای دیگر جزو رتبههای چهارم و پنجم است که بیشترین کاهش بارندگی را دارد.
۲ میلیارد مترمکعب آب در استان مصرف میشود
وی ابراز کرد: طبق آخرین آمار که در سالهای ۹۷ الی ۹۸ انجام دادیم، حدود ۲ میلیارد متر مکعب آب در استان مصرف میشود که هزار و ۴۶۰ میلیون مترمکعب آن در منابع آب زیرزمینی بوده و مابقی در حدود ۵۴۰ میلیون مترمکعب جزو آبهای سطحی است.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان قزوین ادامه داد: آب سطحی هم دو قسمت است که یک بخش از انهار و رودخانههای داخل استان برداشت میشود و بخش دیگر در حدود ۲۳۰ میلیون مترمکعب سهمآب سد طالقان است که این هم تحت شرایط اقلیمی طی چند سال اخیر کاهش پیدا کرده است.
مصرف ۸۸ درصدی آب استان در بخش کشاورزی
این مسئول ادامه داد: ۸۸ درصد از این ۲ میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی، ۷ درصد در بخش شرب و ۵ درصد هم در بخش صنعت مصرف میشود.
ستوده ادامه داد: دشت قزوین از لحاظ وسعت و وسعت آبخوان یکی از بزرگترین دشتهای کشور است و باتوجه به بارگذاریهای بیش از حدی که در ۴۰ _ ۵۰ سال گذشته اتفاق افتاده نیز چالشهای زیادی را به ویژه در بخش کشاورزی ایجاد کرده است.
وی با اشاره به ناترازیهای ایجاد شده در اثر عدم تعادل در مصرف و منابع گفت: این ناترازیها باعث ایجاد پدیدههایی از جمله خشک شدن چاهها و چشمهها، قنوات و کسری مخزن دشت قزوین شده که به طور متوسط حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب کسری مخزن دشت قزوین است که فرونشست دشت قزوین، از تبعات آن است.
این مسئول ادامه داد: نرخ فرونشست در دشت قزوین طبق اعلام سازمان زمین شناسی کشور در دو دشت تاکستان و بوئینزهرا حدود ۱۷ سانتیمتر در سال بیان شده که این عدد بالاست در حالی که میانگین جهانی زیر یک سانتیمتر است.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان قزوین خاطرنشان کرد: کاهش کمیت آب به دنبال خود کاهش کیفیت آب را هم دارد، غلظت املاح آب پایین میآید و همه این دلایل باعث میشود که دشت قزوین به عنوان دشت ممنوعه تعیین شود.
کاهش ۴۰ متری سطح آب زیرزمینی در قزوین
ستوده ابراز کرد: دشت قزوین در طول دوره آماربرداری ۶۰ ساله ۴۲ متر کاهش سطح آب زیرزمینی را داشته است یعنی چاهی که در ۶۰ سال قبل در عمق ۱۰ الی ۲۰ متری به آب دسترسی پیدا میکرد امروز به عمق ۱۰۰ الی ۱۵۰ متری رسیده است و اینها پدیدههای نگرانکنندهای است که در منابع آب زیرزمینی اتفاق میافتد.
وی بیان کرد: ۱۰ هزار و ۷۰۰ حلقه چاه مجاز و غیرمجاز در استان قزوین ثبت شده که مصرف هزار و ۳۵۳ میلیون متر مکعبی دارند، ۳۴۷ رشته قنات در استان با مصرف ۳۳ میلیون متر مکعبی داریم و ۱۵ هزار و ۷۰۰ دهنه چشمه با ۷۴ میلیون مترمکعب مصرف آب در استان ثبت شده است.
این مسئول با بیان اینکه از هزار و ۷۰۰ حلقه چاه موجود در استان ۶ هزار حلقه چاه مجاز و مابقی چاههای غیرمجاز شناسایی شده است، گفت: مسدود کردن چاههای غیرمجاز را طی برنامههای سازگاری با کمآبی شروع کردیم که در این زمینه یکهزار و ۴۰۰ حلقه چاه فاقد پروانه است که طبق قانون سال ۸۹ باید تعیین تکلیف شوند و در حال انجام است.
وی افزود: تعدادی چاه فرم ۵ هم وجود دارد که مشمول این قانون نمیشوند که شناسایی و برای آنها پرونده تشکیل شده و خیلیها هم مسدود شده که یکسری هم در مراجع قضائی است.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان قزوین ادامه داد: کنترل برداشت از چاههای مجاز را هم با نصب کنتور رصد میکنیم و در این زمینه هم ۴ هزار و ۵۰۰ دستگاه کنتور روی چاهها نصب کردیم.
ستوده در پایان گفت: برنامه سازگاری با کمآبی هم در سطح ملی مصوب شده که با مشارکت آب منطقهای، جهاد کشاورزی، شهرداری، آبفا و شرکت شهرکهای صنعتی باید در طول برنامه ششم و هفتم توسعه حدود ۷۰۰ الی ۸۰۰ میلیون متر مکعب از برداشتها را کنترل کنیم.
دشت قزوین جزو سه دشت بزرگ و وسیع کشور است
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین نیز در گفتگو با خبرنگار «صبح قزوین»، اظهار کرد: دشت قزوین جزو سه دشت بزرگ و وسیع کشور است که بالغ بر ۴۴۰ هزار هکتار سطح را شامل میشود و محصولات زراعی، باغی، دامپروری و طیور در آن تولید میشود.
علی راهانجام ادامه داد: دشت قزوین به جزو شهرستان آوج در پنج شهرستان دیگر استان یعنی البرز، قزوین، تاکستان و بوئینزهرا را در بر میگیرد که از دهه ۴۰ مطالعات خاکشناسی، آب و امکانسنجی برای کشاورزی صنعتی و مدرن در آن صورت گرفته است.
وی افزود: دشت قزوین یکی از قابلیتهای مهم کشور در تولید محصولات زراعی است که در حال حاضر سالانه حدود ۳ میلیون تُن محصولات زراعی، یک میلیون تُن محصولات باغی و یک میلیون تُن هم محصولات دامی در آن تولید میشود.
این مسئول ابراز کرد: دشت قزوین علیرغم اینکه کمتر از یک درصد مساحت کشور را دارد اما بالغ بر ۴ درصد محصولات کشاورزی کشور را تولید میکند؛ خاک حاصلخیز و منابع آبی که در گذشته داشته نیز این توانمندی را در این دشت ایجاد کرده است.
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین عنوان کرد: حوزه آبخیز دشت قزوین شامل حوزه آبریز خَررود است که سد نُهُب بر روی آن بسته شده، حوزه آبریز حاج عرب که سد بالاخانلو روی آن بسته شده، حوزه آبریز ابهررود که سد کوچکی در شهر ابهر زده شده است.
از آبهای سطحی و روانآبهای حوزه آبریز خبری نیست
وی اذعان کرد: تقریباً از آبهای سطحی و روانآبهایی که در حوزه آبریز باشد خبری نیست و بارندگیهای کمی که در این سالها اتفاق افتاده و ادامه خشکسالیها باعث شده که تماماً مصارف از منابع زیرزمینی انجام شود.
این مسئول خاطرنشان کرد: تنها آبی که در حوزه شاهرود و سپیدرود است مربوط به سد طالقان است که آن هم سالانه از میزان سهمی که به دشت قزوین اختصاص میباید کاهش پیدا میکند چون بخش عمده آن برای مصرف آب شرب استانهای تهران و البرز قرار میگیرد و مقدار کمی برای مصرف کشاورزی اختصاص مییابد. در حال حاضر حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب از سد طالقان آب به استان تخصیص داده میشود.
راهانجام ابراز کرد: میانگین مصرف آب استان در این سالها حدود ۱/۲ میلیارد متر مکعب آب بوده که حدود یک میلیارد متر مکعب از آبهای زیرزمینی است و ۰/۲ میلیارد متر مکعب هم از سد طالقان و جریانهای سطحی است که در منطقه وجود دارد.
وی اضافه کرد: ما سالانه بین یک تا یک و نیم متر افت در سطح آبهای زیرزمینی دشت قزوین را تجربه میکنیم؛ علاوهبر کمیت آب نیز کیفیت آب هم کاهش مییابد و به سمت املاحی و نمکی شدن آب پیش میرویم و کیفیت آب مصرفی هم در باغات و زراعت و در دام و طیور تحت تاثیر این برداشتهای زیرزمینی قرار گرفته است.
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین بیان کرد: مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۱ طی مصوبهای دولت را مکلف به اجرای الگوی کشت کرده است که باعث شده برنامههایی را در سطح استان اجرا کنیم؛ مهمترین اصل این است که سطح کشت را کاهش دهیم و از طرفی عملکرد و افزایش بهرهوری را داشته باشیم.
برنامههای جهاد کشاورزی در مدیریت مصرف آب
این مسئول ادامه داد: درحوزه زراعت اتفاقات خوبی در بحث کاهش مصرف آب و افزایش بهرهوری صورت گرفته از جمله اینکه بذرکارهایی برای کاهش مصرف بذر در واحد سطح را ارائه دادیم به طوری که اکنون میزان مصرف بذر گندم در هر هکتار بیش از ۲۵۰ کیلوگرم است که با بذرکارهای جدید میتوانیم با ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار هم همان عملکرد سابق و حتی بیشتر را داشته باشیم.
وی افزود: استفاده از بذرکارها برای کشت با پشتههای بلند نیز دیگر راهکار است که عملکرد را افزایش میشود؛ راهکار دیگر ما در مزارع شور نیز کاشت بذر در کف جوی است چون در شورهزاره آبیاری در بالای پشتهها حرکت میکند، کف جوی باعث رشد گیاه و عملکرد بهتر میشود.
راهانجام تصریح کرد: تاریخ و آرایش کشت هم از عوامل موثر در عملکرد در سطح است که در ذرت ما دو ردیف در یک پشته و استفاده از نوارد طیف را توصیه کردیم که خوب هم جواب داده که بیش از ۶۰ هزار هکتار از اراضی ما در سطح استان از طریق آبیاری با نوار طیف صورت میگیرد که باعث کاهش مصرف آب و افزایش عملکرد میشود.
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین، استفاده از محصولات کم آببر را از دیگر راهکارها دانست و گفت: به جهت زیرساختهایی که دولت باید فراهم کند هنوز توسعه پیدا نکرده اما گیاهان دارویی مثل زیره و زعفران کشت قابل توجهی را در استان داشته که ظرفیت صادرات هم دارند.
وی ادامه داد: همچنین به جای ذرت علوفهای که هم آببر است و هم در تابستان میزان تبخیر، تعرق را افزایش میدهد، ما گیاه «تریتاکاله» را معرفی میکنیم که همگام با محصولات زراعی پائیزه کشت میشود و قبل از محصولات پائیزه هم برداشت میشود و گیاهی است که برای علوفه میتواند به صورت غسیل برداشت شود و با مخلوط بغولات مثل نخود فرنگی، باقالا و ماشک، علوفهای پروتیئندار برای دام خواهد بود باشد و این محصول در حال توسعه است و در تابستان هم محصول «سرگوم» به جای ذرت علوفهای پیشنهاد میشود که دو برابر ذرت علوفهای با همان آب مصرفی بازدهی دارد.
کاهش کشتهای غیرراهبردی در استان
این مسئول خاطرنشان کرد: کاهش کشتهای غیرراهبردی مثل خربزه، هندوانه، کاهو و کلم از جمله برنامههایی است که در استان اجرا میشود و در ازای آن توسعه سایبانها را داریم که میتواند افزایش عملکرد در واحد سطح داشته باشد؛ به طور مثال گوجه فرنگی را در سالهای گذشته در زیر سایبان کشت کردیم و عملکرد آن از ۱۰۰ تُن به ۲۸۵ تُن افزایش پیدا کرد و مورد استقبال کشاورزان هم قرار گرفت.
راهانجام ادامه داد: توسعه کشتهای گلخانهای از دیگر برنامههای سازگاری با کمآبی است و همچنین پیشرَس کردن محصولات و ولید انگور در گلخانه از دیگر راهکارهاست.
وی با اشاره به آسیبهای کشت محصولات آببر گفت: کشت این محصولات اگر به اندازه نیاز کشور باشد هیچ اشکالی ندارد اما متاسفانه با وجود اینکه کشور و استانی کم آب هستیم اما این محصولات برای صادرات تولید میشود، یعنی ما آب مجازی را صادر میکنیم؛ در واقع هر اندازه که این محصولات را به خارج از کشور صادر کنیم نه تنها پولی را دریافت نمیکنیم بلکه داریم آب مجازی را صادر میکنیم به کشورهای همجوار و عملاً حق بهرهمندی از آب را از کشاورزان استان سلب میکنیم.
معاون جهاد کشاورزی استان قزوین ادامه داد: نکته قابل تأمل دیگر اینکه محصولات آببر را ایرانیها نمیکارند و توسط اتباع خارجی انجام میشود و درآمدش هم نصیب اتباع میشود و این هم ضرر اقتصادی دیگر به اقتصاد کشاورزی استان است؛ لذا این فرونشست و شیارهایی که در باغات و زمینهای ما ایجاده شده حاصل برداشتهای بیش از اندازه کشاورزان غیربومی و اتباع است که دلشان برای آینده کشاورزی استان و کشور نمیسوزد!
اتباع بیگانه با کشتهای آببر، آب استان را به یغما میبرند
این مسئول با بیان اینکه آب موجود هم که به سختی برای کشاورزی تأمین میشود و باید مدیریت شده مصرف شود، متاسفانه توسط منفعتطلبان به یغما میرود، گفت: جرایم مقابله با کشتهای آببر وغیرراهبردی بازدارنده نیست و باید با راهکارهای فرهنگسازی نیز تلاش کنیم تا مردم زمینهای خود را در اختیار این اتباع قرار ندهند.
وی با اشاره به اثرات کاهش بارندگیها و منابع آب در استان ابراز کرد: امروز باغستان سنتی هزار ساله قزوین در آستانه خشک شدن است، در تخصیص آبهایی که سالانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب بوده اکنون پایینتر از کشت پائیزه شده و اکنون به ۶۰ میلیون متر مکعب و یک سوم تقلیل پیدا کرده است لذا کاهش منابع آب همه محصولات زراعی و باغی ما را تحت تاثیر قرار داده و حتی آب شرب هم به خطر افتاده است.
راهانجام با بیان اینکه کاهش آب تاثیر منفی بر کشت و کار دارد، گفت: اگر این روند ادامه یابد نیز کشتهای تابستانه حذف و حتی ممنوعیت کشت اعمال خواهد شد چون تأمین آب شرب اولویت دارد و محدودیتهای دیگر را از طرف دولت خواهیم داشت به طوری که طرح «نکاشت» در برنامه الگوی کشت پیشبینی شده است که دولت پول محصولی که قرار است کشت کند را به کشاورز پرداخت میکند بدون اینکه به منابع آب دست بزند و مصرف کند و در نهایت مسائل قهری را هم خواهیم داشت.
باغداران استان قزوین از تصمیمات غیرکارشناسی رنج میبرند
نماینده تشکلهای باغداران استان قزوین نیز در گفتگو با صبح قزوین، با اشاره به مشکلات این قشر در بحران آب اظهار کرد: تا زمانی که همدلی بین مسئولان و مردم وجود نداشته باشد، برنامههای موثری در حمایت از کشاورزان و باغداران اتفاق نخواهد افتاد؛ پیشنهاد ما این است که دولت امور را به خود تشکلها بسپارد تا تصمیمات کارشناسی توسط افرادی که به طور مستقیم با عرصه کشاورزی و باغداری سر و کار دارند، صورت گیرد.
وی با بیان اینکه معتقد است در شرایط موجود هم منابع کافی آب برای کشاورزی وجود دارد، گفت: مشکلات موجود در اثر سوءمدیریتها و تصمیمات غیرکارشناسی اتفاق افتاده است.
حسین کاکاوند ادامه داد: در حال حاضر با وجود بحران آب، متاسفانه افرادی هستند که به راحتی چاه حفر میکنند و ما نمیدانیم چه دستهایی در کار است که این اتفاقات میافتد؟
این باغدار با سابقه قزوین بیان کرد: ما با دو نوع باغدار مواجه هستیم، یک عده باغدارنما که خردهمالکین هستند و ویلاباغهایی را صرفاً برای تفریح خود ساختهاند و هدفشان تولید نیست بلکه به دنبال تخریب باغداری هستند و متاسفانه از باغداران واقعی هم بیشتر خدمات دریافت میکنند.
نماینده تشکلهای باغداران استان قزوین با اشاره به عدم توزیع عادلانه آب افزود: یک عده هم باغداران واقعی هستند که با مشکلات عدیدهای اعم از عدم توزیع عادلانه کود، سوخت و... مواجه هستند و به گونهای میتوان گفت که کشاورزی رها شده است و نظارت جدی و تصمیمات کارشناسی وجود ندارد.
وی تصریح کرد: متاسفانه با وجود مشکلات کنونی قشر جوان دیگر رغبتی برای ورود به عرصه باغداری ندارد و رفته رفته این حرفه خالی از نیروی جوان میشود. همچنین تا زمانی که باغها در اثر چرخه وراثت خُرد میشود نیز امیدی به ادامه باغداری وجود ندارد چون بر اثر قطعهبندی و تغییر کاربری، عملاً باغداری از بین میرود.
کاکاوند خاطرنشان کرد: در سطح استان بیش از ۴۵ هزار هکتار باغ داریم که سهم شهرستان قزوین بیش از ۲۸ هزار هکتار است؛ در حال حاضر ۶۸۰ نفر باغدار عضو تشکل هستند.
گندمکاران قزوین درگیر با نبود آب و ناترازی برق
یکی از کشاورزان گندمکار در استان قزوین نیز در گفتگو با صبح قزوین، اظهار کرد: ما در زمینه کشت گندم، جو و ذرت علوفهای فعالیت داریم و به طور طبیعی حداقل باید ۹ هکتار کشت داشته باشیم اما به دلیل نبود آب و اکنون هم مشکل قطعی برق نمیتوانیم این میزان کشت فکر کنیم.
رئیس شورای کشاورزی حسنآباد کلج در شهرستان البرز ادامه داد: دبی آب بسیار کم شده است به طوری که اگر در گذشته ۵۰ الی ۷۰ لیتر بر ثانیه پروانه برداشت داشتیم نیز اکنون به ۴۰ لیتر در ثانیه رسیده که با این میزان آب، بیش از ۳ هکتار نمیتوانیم کشت کنیم.
عباس صمدی با اشاره به اینکه کشاورزی شغل آبا و اجدادی آنهاست، افزود: تمامی کشتهای ما آبی است و کشت دیمی نداریم؛ متاسفانه تقریباً بیش از ۱۵ سال است که با مشکل آب مواجه هستیم و میزان کشت ما کمتر از ۹ هکتار شده است؛.
وی در مورد تاثیر قطعی برق در آبیاری مزارع گفت: روزانه با قطعی ۶ الی ۷ ساعته برق مواجه هستیم و با توجه به پیمایش ۳ کیلومتری آب از منبع تا مزرعه که از طریق جوی سنتی اتفاق میافتد، با هدررفت آب مواجه بوده و نمیتوانیم کشت و کار بالایی داشته باشیم. لذا اگر قطعی برق نباشد کمی از مشکلات ما کاسته میشود.
تراژدی برداشت علوفهای گندم در قزوین
این گندمکار پیشکسوت استان ابراز کرد: متاسفانه امروز اکثر گندمکاران در روستای ما گندم را به صورت علوفهای برداشت کرده و میفروشند و اجازه رسیدن به محصول را نمیدهند چون تا اینکه بخواهند برای رسیدن محصول گندم صبر کنند، راه دشواری را باید طی کنند. از طرفی اگر با این روند پیش برویم تا چند سال دیگر اصلاً کشت و کار گندم را نخواهیم داشت و این مسئله ضربه بزرگی بر تأمین غذای پایدار کشور دارد چرا که باید به واردات گندم تکیه کند.
صمدی تصریح کرد: جوانان جویای کار زیادی در روستا داریم که اگر حمایتهای مناسبی از سوی مسئولان صورت گیرد، استقبال خوبی از کشاورزی خواهند داشت چرا که زمین وجود دارد اما بحران آب و ناترازی انرژی مانع از کشت و کار شده است.
به گزارش صبح قزوین، دشت زرخیز قزوین، با وجود تمام کم و کاستیها و مشکلاتی که از زبان مسئولان و کشاورزان شنیدیم، ظرفیت عظیمی برای تأمین پایدار مواد غذایی برای کشور و استان است. بدون شک حفظ و حراست و بهرهبرداری درست از این نعمت الهی در این شرایط بحرانی نیازمند مدیریت جهادی است تا کمر همت برای ترمیم زخمهای این دشت و تحقق مطالبات کشاورزان ببندد.
برنامههای زیادی در راستای سازگاری با کمآبی و کشاورزی پایدار در حال اجراست اما زمانی این برنامهها نتایج ملموسی خواهد داشت که مسئولان و بهرهبرداران، هماهنگ باهم در این مسیر حرکت کنند. محدود کردن کشت محصولات آببر و توسعه کشت محصولات استراتژیک و راهبردی بر اساس الگوی کشت و مدیریت آبخوان در حال حاضر دو اصل مهم است که اجرای درست آن میتواند، مُسکنی برای کنترل بحران آب کشاورزی در استان قزوین باشد.
ارسال دیدگاه