دانا گزارش می دهد؛
ایران در قلب آسیا؛ از شانگهای تا بازنویسی نقشه قدرت منطقهای
اجلاس بیستوپنجم سازمان همکاریهای شانگهای (SCO) در تیانجین چین، نه یک جلسه عادی دیپلماتیک بود، بلکه صحنهای تاریخی برای بازتعریف جایگاه ایران در جهان چندقطبی. با حضور فعال رئیسجمهور ایران، ارائه پیشنهادهای راهبردی و دیدارهای فشرده با رهبران چین، روسیه، هند و ترکیه، تهران نه تنها خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در آسیای مرکزی معرفی کرد، بلکه نامزدی خود را برای نقش یک هاب اقتصادی و ترانزیتی اوراسیا تثبیت کرد.
به گزارش خبرنگار بین الملل شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در حالی که غرب با بحرانهای داخلی، جنگهای اقتصادی و تضعیف نفوذ جهانی مواجه است، شرق در حال ترسیم نقشهای جدید از قدرت است. در این میان، سازمان همکاریهای شانگهای (SCO)، با حضور بیش از ۲۰ رهبر جهانی، به میدانی تبدیل شد که در آن آینده نظم جهانی در حال شکلگیری است. ایران، به عنوان عضو کامل این سازمان از سال ۱۴۰۲، نه فقط حضور داشت، بلکه با ابتکارات هوشمندانه، خود را به یکی از بازیگران محوری تبدیل کرد.
ایران، بازیگری فعال در بازی بزرگ شرق
در گذشته، ایران اغلب به عنوان یک بازیگر منطقهای دیده میشد، اما در اجلاس شانگهای ۱۴۰۴، نقش آن فراتر از مرزها رفت. با ارائه دو پیشنهاد کلیدی:
- تشکیل «کمیته صلحسازی» با حضور وزرای خارجه اعضا
- راهاندازی «حسابها و تسویههای ویژه SCO» برای کاهش وابستگی به دلار
ایران نشان داد که تنها به دنبال همکاری نیست، بلکه میخواهد سازوکارهای جدیدی برای مدیریت بحرانها و استقلال مالی منطقه ایجاد کند. این پیشنهادها که با استقبال گسترده اعضا مواجه شد، نشانهای از دیپلماسی فعال، هوشمند و پیشرو تهران است.
چابهار: دروازه ایران به آسیای مرکزی
موقعیت جغرافیایی ایران، به ویژه بندر چابهار، در این اجلاس به عنوان یک دارایی راهبردی معرفی شد. این بندر، تنها ورودی ایران به اقیانوس هند، میتواند کریدور شمال-جنوب ایران را به طرح کمربند-راه چین متصل کند.
بر اساس گزارشهای بینالمللی، چین آماده است ۲۸۱ میلیون دلار کمک بلاعوض و ۱۰ میلیارد یوان وام برای توسعه زیرساختهای چابهار اختصاص دهد. این سرمایهگذاری، نه تنها به ایران کمک میکند، بلکه چین و هند را نیز به عنوان دو قدرت اقتصادی بزرگ، به سمت هم سوق میدهد.
همچنین، هند که به دلیل تعرفههای سنگین آمریکا با مشکلات تجاری مواجه است، به دنبال استفاده از چابهار برای دسترسی به بازارهای افغانستان و آسیای مرکزی است. این همگرایی اقتصادی، ایران را به پلی بین دو قدرت بزرگ تبدیل میکند.
اقتصاد مقاومتی در فضای چندجانبه
در حالی که تحریمهای غربی همچنان فشار اقتصادی بر ایران وارد میکنند، SCO به عنوان یک فضای جایگزین برای همکاریهای اقتصادی عمل میکند. در این اجلاس، ۲۵ سند همکاری امضا شد، از جمله:
- اعلامیه تیانجین
- استراتژی توسعه SCO تا ۲۰۳۵
این اسناد، بر ایجاد صندوق سوآپ ارزی و تسویه حساب با ارزهای ملی تأکید دارند — دو ابزار کلیدی برای کاهش وابستگی به دلار و نظام مالی غربی.
سیدعلی مدنیزاده، وزیر اقتصاد ایران، از امضای توافقهای ارزشمند در حوزههای تجارت، سرمایهگذاری و تأمین مالی خبر داد که در حال نهاییسازی هستند. این توافقها بخشی از استراتژی ایران برای ایجاد شبکه اقتصادی مستقل و مقاوم در برابر تحریمها است.
چین و هند: از رقابت به همکاری؟
یکی از نمادینترین لحظات اجلاس، دیدار شی جینپینگ و نارندرا مودی بود که پس از پنج سال، منجر به ازسرگیری پروازهای مستقیم چین و هند شد. این نشانهای از کاهش تنش و چرخش استراتژیک هند به سمت شرق است.
ایران، با داشتن روابط دیپلماتیک با هر دو کشور، میتواند از این تغییر بهره ببرد. چابهار میتواند مسیری جایگزین برای تجارت چین و هند باشد، به ویژه در شرایطی که روابط هند با آمریکا دچار تنش شده است.
اما چالشها همچنان وجود دارند:
- منازعات مرزی چین و هند
- همکاری نزدیک چین با پاکستان
این عوامل، میتوانند از عمق همکاری کاسته و ایران را در موقعیت دشواری قرار دهند.
آینده نظم جهانی: افول غرب، ظهور شرق
اجلاس شانگهای، نه تنها یک جلسه اقتصادی یا امنیتی نبود، بلکه نمایشی از افول هژمونی غرب و ظهور جهانی چندقطبی بود. کایا کالاس، رئیس کمیسیون اروپا، این اجلاس را «چالشی برای نظم جهانی مبتنی بر قواعد» خواند — این اظهارنظر، نه نشانه تهدید، بلکه واکنشی ترسزده به قدرتگیری محور شرقی است.
ایران، با دیپلماسی فعال، در حال تبدیل شدن به یکی از ستونهای این نظم نوین است. اما این نقش، بدون هزینه نیست.
درسهای برجام: واقعبینی به جای امیدواری بیجا
در کنار موفقیتهای فعلی، تجربه برجام به عنوان یک درس تلخ یادآوری شد. شاهین نجفیفر، کارشناس بینالملل، در تحلیلی جامع گفت:«برجام بر پایه ادراک غلط، استراتژی اشتباه و مذاکرههای ناعادلانه شکل گرفت. اعتماد مطلق به غرب، خطای راهبردی بود.»
او افزود:«هیچ یک از طرفهای مذاکرهکننده به ایران نگفت که پس از توافق، به اقتصاد جهانی بازخواهید گشت. این تصور، صرفاً یک انگاره ذهنی بود.»
همچنین، مکانیزم ماشه — که اجازه بازگشت تحریمها را میداد — در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت گنجانده شد و ایران را در موقعیت ضعیفی قرار داد.
نجفیفر تأکید کرد:«برجام به یک پروژه حزبی تبدیل شد. صدای منتقدان خاموش شد و نخبگان نتوانستند در تصمیمگیری ملی نقش داشته باشند. این، بزرگترین ضعف داخلی برجام بود.»
آینده: چالشها و فرصتها
ایران در این مسیر، با چالشهایی روبهروست:
- رقابتهای منطقهای
- فشار مداوم غرب
- ضعف در جذب سرمایهگذاری خارجی
اما فرصتهای بزرگی نیز پیش رویش است:
- تحول به هاب ترانزیتی اوراسیا
- توسعه همکاریهای فناوری با چین (هوش مصنوعی، ماهواره)
- تقویت نقش بانک توسعه SCO در تأمین مالی پروژههای داخلی
ایران، نه یک بازیگر، بلکه یک معمار
به گزارش راه دانا، اجلاس شانگهای ۱۴۰۴، نقطه عطفی بود برای ایران. این کشور دیگر فقط یک بازیگر منطقهای نیست، بلکه در حال بازیگری در صحنه جهانی است. با استفاده از موقعیت جغرافیایی، دیپلماسی هوشمند و همکاری با قدرتهای شرقی، ایران میتواند:
- اقتصادش را مقاومتر کند
- جایگاهش را در آسیا تثبیت کند
- و در بازنویسی قواعد بازی جهانی سهیم باشد
- باید در نظر داشت که: "جهان در حال پوستاندازی است. ایران میتواند یکی از معماران این نظم نوین باشد — نه با امیدواری، بلکه با واقعبینی و جسارت."
ارسال دیدگاه