گزارش میدانی دانا از آشفته بازار برنج؛
وعدههایی که محقق نشد؛ قیمتهای بالا، و سفره بی بهره مردم
وقتی برنج در انبارها جمع میشود تا “فردا گرانتر فروخته شود“ کمبود فیزیکی، بیتدبیری دولت، احتکار دلالان، و تعلل کشاورزان” قیمت را دوبرابر کرده، و مردم مجبور به خرید برنج درجه چندم میشوند.
به گزارش میدانی خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در آستانه نیمه دوم سال و فصل برداشت برنج در استانهای شمالی، جایی که باید قیمتها پایین میآمد، بازار برنج ایرانی همچنان درگیر کمبود، گرانی و نوسان است.
بررسیهای میدانی «راه دانا» از فروشگاههای زنجیرهای و فروشندگان و شالی کوبان شمالی نشان میدهد: برنج ایرانی کیفی، مثل هاشمی و طارم، در قفسهها بسیار کم و گران است.
برنجی که هست، یا “درجه دو” و لاشه و ... است، یا وارداتی، و قیمت هر کیلوی آن بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ هزار تومان است.
حتی بستههای ۵ کیلویی، به ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تا 2 میلیون تومان رسیدهاند، یعنی به جای اینکه با برداشت جدید و افزایش عرضه قیمت کاهش یابد، ۱۵٪ نسبت به هفتههای گذشته افزایش داشته است.
وعدههایی که محقق نشد: “فصل برداشت، قیمت کاهش مییابد!”
غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، در تیرماه، وقتی قیمت برنج به ۳۰۰ هزار تومان رسیده بود، وعده داد:“از فصل برداشت به بعد، قیمت برنج کاهش خواهد یافت.”
و چند هفته هم کاهش داشت، اما حالا دوباره قیمتها در حال جهش هستند. چرا؟ چون هیچ برنامهای برای “تنظیم بازار” وجود نداشت، فقط “امیدواری” بود.
ریشههای بحران: ۴ عامل اصلی
۱. احتکار دلالان — برنج را نگه داشتهاند تا “فردا” گرانتر بفروشند
دلالانی که سال قبل برنج را ارزان از کشاورز خریدند و در انبار نگه داشتند، تا در فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۴ با قیمت ۳۵۰ هزار تومان بفروشند، امسال کشاورزان را تحریک کردهاند که همین کار را بکنند.
نتیجه؟ برنج تازه وارد بازار نمیشود — و قیمتها بالا میمانند.
۲. تعلل کشاورزان — “پارسال ضرر کردیم، امسال جبران میکنیم!”
بسیاری از کشاورزان میگویند:“پارسال در فصل برداشت، برنج را با قیمت ۱۷۰ هزار تومان فروختیم، و ضرر کردیم. امسال میخواهیم نگه داریم تا قیمت به ۳۰۰ هزار تومان برسد، تا ضررمان جبران شود.”
اما این تصمیم، کارخانههای شالیکوبی را متوقف کرده، و بازار را خالی از برنج کیفی کرده است.
۳. تأخیر در تخصیص ارز — واردکنندگان، دیگر تمایلی به تجارت با ایران ندارند
برای جبران کسری تولید داخلی (حدود ۱ میلیون تن)، نیاز به واردات برنج است؛ اما:
- ثبت سفارش جدید متوقف شده است.
- ارز واردکنندگان از ۹ ماه پیش پرداخت نشده است.
- به دلیل تأخیر، جریمه ۱۰ درصدی به ارزش محموله تحمیل شده — که هزینه تمامشده را بالا برده است.
- برخی واردکنندگان میگویند: اگر این روند ادامه یابد، از بازار خارج میشوند — و کمبود شدیدتر خواهد شد.
۴. مغایرت مصوبه دولت با قانون — واردات در فصل برداشت “ممنوع” شد!
دولت در تیرماه مصوبهای تصویب کرد:“ممنوعیت ترخیص برنج در فصل برداشت (مرداد تا آبان) لغو شود — تا بازار تنظیم شود.”
اما مجلس در شهریور اعلام کرد:“این مصوبه با قانون خرید تضمینی کالاهای اساسی مغایرت دارد — و تا پایان آبان، برنج وارداتی جدید ثبت سفارش نمیشود.”
نتیجه این شد که: بازار دوباره در بسته شد — و قیمتها شروع به جهش کردند.
“برنج کیفی نیست، مجبوریم برنج درجه دو بخریم!”
یکی از شهروندان به «راه دانا» میگوید:“من همیشه برنج هاشمی میخریدم — اما الان در فروشگاهها نیست. مجبور شدم برنج درجه دو را با برچسب ‘هاشمی’ بخرم — با قیمت ۳۰۰ هزار تومان!”
فروشندگان هم میگویند:“بین دو هفته تا دو ماه است که برنج ایرانی کمیاب شده — و فقط برنج هندی و ارقام پرمحصول مثل فجر و ندا موجود است.”
آمار واقعی: چقدر برنج نیاز داریم؟ چقدر تولید میکنیم؟
- مصرف سالانه برنج در ایران: ۲.۷ میلیون تن
- تولید داخلی امسال: ۱.۶ تا ۱.۸ میلیون تن
- کسری: بیش از ۱ میلیون تن — باید از طریق واردات تأمین شود.
اما تاکنون فقط ۷۰۰ هزار تن وارد شده و بیشتر آن هم برنج هندی است، که با برنج ایرانی رقابتی ندارد.
برنج پاکستانی، که شبیه برنج ایرانی است، به دلیل قیمت بالا و محدودیتهای وارداتی، نتوانسته بازار را تأمین کند.
دولت میگوید: “ما در قیمتگذاری نقشی نداریم — بازار تعیینکننده است!”
وزیر جهاد کشاورزی میگوید:“ما فقط قیمت حمایتی ۱۰۰ هزار تومانی برای کشاورزان داریم، اگر قیمت بازار پایینتر از این باشد، خرید تضمینی میکنیم. اما اگر بالاتر رود، بازار تعیینکننده است.”
اما این استدلال، برای مردم معنایی ندارد. چون:دولت باید “بازار” را مدیریت کند، نه اینکه بگوید “بازار خودش را خودش تنظیم میکند” وقتی دلالان و کشاورزان با همکاری هم، بازار را از تعادل خارج کردهاند.
هشدار رهبر انقلاب: “مردم باید بتوانند ۱۰ کالای اساسی را بدون دغدغه بخرند!”
در دیدار با رئیسجمهور و هیئت دولت، رهبر معظم انقلاب تأکید کردند:“در باب معیشت مردم بهگونهای عمل کنید که مردم بتوانند حدود ۱۰ قلم کالای اساسی را بدون دغدغه افزایش قیمت تهیه کنند.”
“بازار را بهگونهای مدیریت کنید که مردم احساس نکنند بازار رها شده است، چون این احساس به روحیه مردم صدمه میزند.”
اما آیا این هشدار شنیده شده است؟
وقتی برنج، یکی از آن ۱۰ کالای اساسی، با قیمت ۳۵۰ هزار تومان در بازار است، و دولت میگوید “ما کاری نداریم” یعنی هشدار شنیده نشده است.
راهحل
۱. فعالسازی فوری سامانه ثبت سفارش برنج وارداتی — بدون محدودیت زمانی.
۲. پرداخت فوری معوقات ارزی به واردکنندگان — تا تمایل آنها به تداوم تجارت حفظ شود.
۳. خرید تضمینی برنج از کشاورزان با قیمت منصفانه — نه ۱۰۰ هزار تومان — بلکه حداقل ۲۰۰ هزار تومان — تا مجبور نشوند برنج را نگه دارند.
۴. فروش مستقیم برنج وارداتی و داخلی از طریق شبکههای توزیع دولتی — بدون واسطه — تا از احتکار جلوگیری شود.
۵. شفافسازی قیمتها و عرضه برنج در فروشگاههای زنجیرهای — تا مردم بدانند چقدر باید بپردازند.
۶. اصلاح قانون خرید تضمینی — تا در فصل برداشت هم بتوان برنج وارداتی وارد کرد — برای جلوگیری از نوسان.
وقتی برنج، سیاسی شود، مردم گرسنه میمانند
به گزارش راه دانا، برنج نباید ابزار سیاست باشد، باید ابزار زندگی باشد.
وقتی دلالان برنج را احتکار میکنند، کشاورزان آن را نگه میدارند، واردکنندگان به دلیل تأخیر ارزی از بازار میروند، و دولت میگوید “ما کاری نداریم” نتیجهاش چیزی جز گرسنگی اقتصادی مردم نخواهد بود.
راه نجات چیست؟
- شفافیت
- برنامهریزی
- منصفبودن
- مقابله واقعی با احتکار
اگر این چهار اصل رعایت شود، برنج دوباره به “کالای اساسی” بازمیگردد، نه “کالای لوکس”.
ارسال دیدگاه