گزارش میدانی دانا از گرانی چراغ خاموش لبنیات؛
بازار لبنیات؛ صدای مردم و دامدارانی که زیر فشار خوراک دام له شدند
افزایش ناگهانی قیمت شیر خام از ۳۶ هزار و ۵۰۰ تومان به ۴۵ هزار تومان در عرض یک هفته، به زنجیرهای از گرانیها دامن زده. تا جایی که خانوادهها را به فکر کاهش مصرف میاندازد، در حالی که نهاده دولتی به دامدار نرسیده و صادرکنندگان از سود بادآورده شادمانند.
به گزارش میدانی خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ تصور کنید صبحی که قرار است با یک لیوان شیر تازه شروع شود، اما قیمت آن ناگهان ۲۳ درصد جهش کند. این سناریو دیگر خیال نیست؛ از ابتدای هفته جاری، مغازهداران لبنیات سنتی در سطح شهرهای بزرگ، از جمله تهران، با ابلاغیهای ناگهانی از سوی اتحادیه مربوطه، نرخ هر کیلوگرم شیر خام را از ۳۷ هزار تومان به ۴۵ هزار تومان رساندهاند. این جهش، نه از روی هوا، بلکه ریشه در دردهای میدانی دارد: دامدارانی که خوراک دامشان را با قیمتی دو برابر نرخ دولتی میخرند و کارخانههایی که زیر بار هزینههای سرسامآور له میشوند.
در بازدید میدانی از بازارهای محلی، یکی از کسبه قدیمی لبنیات در میدان میوه و ترهبار، با صدایی گرفته میگوید: «شیر خام، قلب تپنده کار ماست. دیروز با ۳۷ هزار تومان کیلویی میخریدیم، امروز ۴۵ هزار شده. حالا ماست که پایهاش شیر است، از ۵۰ هزار تومان گذشته. مشتریها میپرسند چرا؟ ما هم میگوییم گرانی خوراک دام، همه چیز را به هم ریخته.» این افزایش، موجی از تعدیل نرخها را در فرآوردههای سنتی به راه انداخته؛ کرهای که قبلاً با ۱۲۰ هزار تومان به دست مصرفکننده میرسید، حالا به ۱۵۰ هزار تومان نزدیک شده و پنیرهای محلی هم از این قاعده مستثنی نیستند. خانوادههای کمدرآمد، که لبنیات بخش اصلی رژیم غذاییشان است، حالا به چای تلخ و نان خشک پناه میبرند.
اما ریشه این آشفتگی کجاست؟ دکتر مجید میرلطیفی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، در گفتوگو با دانا، از عمق بحران میگوید: «جو و ذرت، نهادههای اصلی دام، به کیلویی ۲۴ هزار تومان رسیده، در حالی که نرخ دولتیاش فقط ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان است. این اختلاف، دامدار را ورشکست میکند. وقتی وارد سامانههای توزیع میشوی، حتی یک شرکت از سر رضای خدا نیست که نهاده را به نرخ مصوب بدهد. در نتیجه شیر خام از ۳۶ هزار و ۵۰۰ به ۴۵ هزار تومان پرید، بدون اینکه کمیسیونهای دولتی جلسه بگذارند یا وزارتخانهها بحث کنند.»
وی ادامه داد: قبلاً هر سال، برای افزایش قانونی قیمت، جلسات سر و کله هم میزدند؛ یکی میگفت یک تومان، دیگری پنج تومان. حالا؟ هیچ صدایی درنمیآید، چون میدانند با چه قیمتی خوراک به دست تولیدکننده میرسد و او در آستانه تعطیلی است.
فربد، سخنگوی انجمن صنایع لبنی، هم از این سکوت گلایه دارد. او به راه دانا میگوید: «هیچ نرخ رسمی جدیدی برای شیر خام از سوی مراجع ذیصلاح اعلام نشده. دامداران در عمل، شیر را حدود ۳۰ هزار تومان به کارخانهها میفروشند، که قبلاً ۲۳ هزار تومان بود. این افزایش، بدون برنامهریزی، صنایع را فلج کرده.» این سخنان، تصویری از بازاری میکشد که در آن، دامدار برای بقا میجنگد، کارخانهدار برای سود، و مصرفکننده برای یک وعده ساده لبنیات.
علی احسان ظفری، رئیس اتحادیه فرآوردههای لبنی، نیز در گفتوگو با دانا گفت: «قیمتها در بازار بالا رفته، اما این افزایشها غیرقانونی است. واحدهای لبنی، بدون مصوبه، خودسرانه نرخها را تغییر دادهاند. همه محصولات، از تنظیم بازاری تا آزاد، تحت تأثیر قرار گرفته، اما هر کارخانه به سلیقه خودش عمل کرده.»
وی افزود: «در سال جاری، شیر خام میانگین ۳۴ درصد گران شد، مواد بستهبندی ۴۰ درصد، افزودنیهایی مثل کاکائو تا ۵۰ درصد، حملونقل ۳۰ درصد، و حاملهای انرژی و دستمزدها هم جهش داشتند. اما قیمت مصوب لبنیات؟ دستنخورده مانده.»
ظفری تأکید میکند: «شیر خام مصوب از ۱۸ هزار به ۲۳ هزار تومان رسید، اما در بازار تا ۲۷-۲۸ هزار تومان میفروشند. درخواست افزایش قیمت دادیم، اما وزارت جهاد کشاورزی بیتوجه است. از وقتی تنظیم بازار لبنیات دست این وزارتخانه است، فقط به دامدار فکر میکنند و صنایع لبنی را نادیده میگیرند.»
این گرانی خاموش، نه تنها جیب مصرفکننده را خالی میکند، بلکه یارانههای کلان دولتی را هم هدر میدهد. دولت هر سال مبالغ هنگفتی برای تولید شیر خام صنعتی یارانه میدهد تا لبنیات ارزان به دست مردم برسد، اما نظارت ضعیف بر توزیع و قیمتگذاری، این حمایت را بیاثر کرده. در نتیجه خانوارها مصرف لبنیات را کم میکنند . طبق آمار، سرانه مصرف در ایران از ۸۰ کیلوگرم به کمتر از ۷۰ رسیده ، اما تولیدکننده ضرر نمیکند؛ صادرات رونق گرفته. در سه ماه نخست سال جاری، حجم صادرات لبنیات ۲۴ درصد و ارزش آن ۳۲ درصد رشد کرده. یعنی آنچه ایرانیها از سفرهشان حذف میکنند، راهی بازارهای خارجی میشود.
پیگیریهای میدانی خبرنگار ما از دل بازار، سؤالی را برمیانگیزد: چه کسی مسئول این آشفتگی است؟ وزارت جهاد کشاورزی میگوید سازمان حمایت، سازمان حمایت پاس میدهد به وزارتخانه و در نهایت، هیچکس گردن نمیگیرد. دامدار در مزرعه، با کیسههای جو گران، زانو زده؛ کارخانهدار در دفتر، فاکتورهای سر به فلک کشیده را میشمارد؛ و مادر خانواده در آشپزخانه، به جای ماست تازه، به گزینههای جایگزین فکر میکند. این چرخه، نه تنها اقتصاد خانوار را تهدید میکند، بلکه سلامت نسل آینده را هم به خطر میاندازد – جایی که کمبود کلسیم، استخوانهای کودکان را شکننده میسازد.
در این میان، صدای مصرفکنندگان هم بلند است. خانمی میانسال در بازار تجریش میگوید: «شیر برای بچهام بود، حالا نصف میخرم. دولت یارانه میدهد، اما ما نمیبینیمش. کی پاسخگوست؟» این سؤالها، در کوچههای بازار میپیچد و پاسخی نمییابد. کارشناسان هشدار میدهند: اگر تعلل ادامه یابد، نه تنها بازار لبنیات، بلکه کل زنجیره غذایی کشور زیر فشار گرانی خاموش فرومیریزد.
قیمتها هفته به هفته جهش میکنند
رضا پاشابیگی داریانی، رئیس اتحادیه خواربارفروشان، در اعتراض به افزایش بیرویه قیمتهای مواد غذایی، از مجلس و دولت خواست توضیح دهند که چرا امسال قیمت کالاهای اساسی پنج تا شش بار جهش کرده است؟ او هشدار داد: فروشندگان به دلیل نوسان روزانه قیمتها با مشکل جدی کمبود نقدینگی مواجه شدهاند.
پاشابیگی داریانی گفت:«اتحادیه خواربار با حدود ۱۰ هزار عضو، از قبل از انقلاب و دوران جنگ تحمیلی، در خط مقدم تأمین ارزاق عمومی و مواد اولیه مردم ایستاده است.»
او افزود:«در گذشته، قیمت کالاها یکبار در سال و بر اساس تورم سالیانه افزایش مییافت. اما الان هفته به هفته، ماه به ماه، حتی لحظه به لحظه در حال گران شدن هستند. این وضعیت نه فقط برای مغازهداران، بلکه برای مردم هم تحملناپذیر شده است.»
ماست از ۱۳۰ به ۲۵۰ هزار تومان رسید؛ مردم فکر میکنند ما گران میکنیم!
رئیس اتحادیه خواربارفروشان با مثالی تأسفبار توضیح داد:«یک برند ماست دبهای که ابتدای سال ۱۳۰ هزار تومان بود، بعد از جنگ به ۱۶۰ هزار رسید و دیروز به ۲۵۰ هزار تومان! من اسم آن را نمیبرم، اما این افزایشِ غیرمنطقی، مردم را به بدبینی و ناراحتی واداشته.
او ادامه داد:«مردم فکر میکنند ما مغازهداران داریم گران میکنیم، در حالی که ما هم مثل آنها قربانی این سیستم هستیم. وقتی من برای خرید میروم، قیمت یک روز زودتر تغییر کرده، و وقتی کالا را میفروشم، دیگر جایگزین آن را ندارم. این یعنی کمبود نقدینگی و ورشکستگی حتمی.»
پاشابیگی داریانی پرسید:«آیا نظارتی وجود ندارد؟ شوینه، دستمال کاغذی، لبنیات، همه امسال ۵ تا ۶ بار گران شدهاند. در سالهای گذشته، ما قیمت را از ابتدای سال تا پایان سال ثابت نگه میداشتیم. امروز دیگر این امکان وجود ندارد.
او در پایان خواستار اقدام فوری مسئولان شد:«لطفاً یک کنترل واقعی اعمال شود. نه اینکه هر کسی دلش خواست، قیمت را بالا ببرد. سلامت سفره مردم و بقای صنف ما در خطر است.»
در بازدیدهای میدانی دیده شد که «این گرانی فقط جیب مردم را نمیزند، بلکه یارانههای کلان دولتی را هدر میدهد. دولت میلیاردی برای تولید شیر صنعتی یارانه میدهد، اما نظارت ضعیف، این حمایت را بیاثر میکند.»
- سرانه مصرف لبنیات در ایران از ۸۰ کیلوگرم به زیر ۷۰ کیلوگرم رسیده، اما صادرات لبنیات در سه ماه نخست سال جاری با حجم ۲۴ درصد افزایش به ارزش ۳۲ درصد رشد رسیده است.
« با اینکه هیچ نرخ جدیدی از سوی مراجع ذیصلاح اعلام نشده. اما واحدها بدون مصوبه، خودسرانه قیمت را تغییر دادهاند.یعنی آنچه ایرانیها از سفرهشان حذف میکنند، برای سود، راهی خارج میشود.»
- شیر خام ۳۴ درصد گران شد
- مواد بستهبندی ۴۰ درصد
- افزودنیها تا ۵۰ درصد
- حملونقل ۳۰ درصد
در این میان وزارت جهاد میگوید: «مسئولیت با سازمان حمایت است.» و سازمان حمایت میگوید: «این موضوع مربوط به وزارتخانه است.» در نهایت، هیچکس گردن نمیگیرد.
به گزارش راه دانا،گرانی لبنیات، داستانی است از ناکارآمدی نظارت، فساد در توزیع نهادهها، و بیتوجهی به صنایع میانی. دامدار ورشکست، مصرفکننده محروم، و صادرکننده سودجو؛ این سهگانه، بازار را به بنبست کشانده. تا کی این خاموشی ادامه دارد؟ شاید وقت آن رسیده که مسئولان، به جای پاسکاری، به میدان بیایند و یارانه را به سفره مردم برسانند.
ارسال دیدگاه