"چِل سِرو"ی چشم در راه/ ادبیات شفاهی لرستان، میراث دار سنت ها است
در لرستان به واسطه دارا بودن تاریخی کهن، ادبیات شفاهی سهم بزرگی را در فرهنگ این سرزمین تشکیل داده است؛ ادبیاتی که با گذشت زمان در حال فراموشی است و متولیان امر نیز تاکنون برای حفظ و نگهداری آنها هیچ اقدام چشمگیری انجام نداده اند.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل آسوبان، ادبیات مردم دارای اشکال و صورت های گوناگون است و ترانه ها، ضرب المثل ها، قصه ها و افسانه ها را در برمی گیرد. هر اجتماعی برای بیان افکار و اندیشه ها و عواطف از زبان خاص خود بهره می گیرد.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, آسوبان,حاملان فرهنگ و ادبیات شفاهی میراث دار تخیلها، احساسها و سنت ها بوده اند
,باید گفت سرایندگان ادبیات عامه، معمولاً از مردمان گمنام و بیسوادی هستند که شالوده ی آثار معنوی روستانشینان را بنیان می نهند، به گونه ای که با ارزش های مسلط جامعه هماهنگ است.
,
, مفاهیم عام در ادبیات عامه، شور زندگی، آرمان ها و آرزوها، دلدادگی و عشق، اندوه و جدایی، پایداری در عهد و پیمان، تلاش و سختی کار روزانه است که در نسل های پی در پی این فکر تداوم یافته است.
,ترانه های عامیانه، هنر و نبوغ سادهترین طبقات مردمند
,با مطالعه و بررسی ادبیات عامه می توان منش و روحیات اجتماعی را در گذر زمان مورد تتبع و شناسایی قرار داد، بدین سان با تعمق و کاوش در مضامین ادبیات عامیانه می توان به رویدادهای اجتماع و فرهنگی دوران گذشته پی برد و با افکار و احوال مردمان آشنا شد.
,ترانه های عامیانه به قول صادق هدایت «هنر و نبوغ سادهترین طبقات مردمند و نشان از روح آزاد و عاری از بند، ترجمان عمی قترین احساسات انسانی و نماد علائق و خواست ها و فرهنگ و زبان هر منطقه.»
,در ادبیات عامه روح خلاق مردمانی موج می زند که در گذار دوران ها بدون هیچ چشم داشتی و حتا گاه بدون ذکر نامی به انتقال فرهنگ کمک کرده و آن را سینه به سینه در درازنای تاریخ عبور داده اند.
,
, بیشتر آثار و نمودهای فرهنگی ایران در زمینه ی ادبیات است
,شاید بتوان گفت که حاملان فرهنگ و ادبیات شفاهی میراث دار تخیلها، احساسها و سنت ها بوده اند. ادبیات فولکلوریک به واسطه ی جریان داشتن آن در لایه های درونی ذهن و زندگی در تداوم فرهنگ، روانشناسی اجتماعی، ارزش های دینی- اخلاقی، پندها و اندرزها، قراردادهای اجتماعی و ... نقش داشته و با تکیه بر فرهنگ سنتی و ملی نقش بسزایی را در پاسداشت میراث فرهنگی داشته و دارند.
,در سرزمینی مانند ایران که بیشتر آثار و نمودهای فرهنگی اش در زمینه ی ادبیات است، ادبیات شفاهی می تواند اهمیت و ارزش فراوان داشته باشد، زیرا ادبیات شفاهی، نماد ذهن و فکر انسانی است که در برهه ای از زمان در آن جامعه، زندگی کرده است.
,عدم کتابت یک فرهنگ می تواند در زوال آن مؤثر باشد
,عدم کتابت یک فرهنگ می تواند در زوال آن مؤثر باشد؛ به همین دلیل برای جلوگیری از زوال یک فرهنگ شفاهی، ضرورت کتابت آن احساس می شود. آقامحمدی در تعریف ادبیات شفاهی بیان میکند:«ادبیات شفاهی، مجموعهای از اطلاعات احساسی و ادراکی انسان هاست که در طول تاریخ پدید آمده است و به صورت قالب های مختلفی جلوه گر شده است. این احساس و اطلاعات به وسیله گفتار، سینه به سینه منتقل گردیده و مهم ترین عامل و تنها محمل آن هم زبان است». (آقامحمدی، 1374: 11 )
,در لغتنامه علامه دهخدا جلد سی و هفتم در مورد فولکلور چنین آمده:" فولکلور ( فـُ لُ ) (إ ) مأخوذ از فرانسه از فولک به معنی توده و لور به معنی دانش، علم به آداب و رسوم توده مردم و افسانه‌ها و تصنیف های عامیانه، توده شناسی فرهنگ عامه، مجموعه عقاید، اندیشهها، قصهها، آداب و رسوم، ترانه ها و هنرهای ساده و ابتدایی یک ملت را فولکلور گویند." ( دهخدا ، 1372 : 228-227).
,
, پیش از پرداختن به موضوع، تعریف و هدف فولکلور لازم است درباره رواج این اصطلاح به طور کلی و کاربردش در زبان فارسی نکاتی به اختصار بیان شود.
,فولکلور از دو واژه Folk به معنای مردم و lore به معنای دانش تشکیل شده است
,شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی در گزارشی (1384) اعلام کرده است که فولکلور کلمه‌ای انگلیسی است و نخستین بار«آمبرواز مورتن» در سال (1885) میلادی آثار باستان و ادبیات توده را Folk – lore به معنای دانش عوام نامید.
," کلمه فولکلور از دو واژه Folk به معنای مردم و lore به معنای دانش تشکیل شده است. در هر دو زبان انگلیسی و فارسی دارای دو معنای کاملاً متفاوت، اما مرتبط به هم است؛ نخست به معنای دانش مردم که از طریق تجربه و زندگی به دست آمده است و به صورت شفاهی و نسل به نسل، سینه به سینه منتقل و انباشته شده است؛ دوم به معنای رشته علمی فولکلور است، یعنی دانشی که به گردآوری مطالعه و تحقیق درباره فولکلور می پردازد.
,
, سابقه فولکلور در معنای اول آن به آغاز حیات بشر باز می گردد؛ بشر از لحظه تولد، آموختن را آموخت و به فرزندان خود نیز آموخته هایش را آموخت و بدین ترتیب دانش متولد شد. با توجه به تنوع نیاز و فعالیت‌های آدمی، تجربه ها و دانش او نیز متنوع و گسترده است.
,متولیان امر در لرستان، برای نگهداری ادبیات شفاهی اقدام چشمگیری انجام نداده اند
,در لرستان نیز به واسطه دارا بودن تاریخی کهن، ادبیات شفاهی سهم بزرگی را در فرهنگ این سرزمین تشکیل داده است؛ ادبیاتی که با گذشت زمان در حال فراموشی است و متولیان امر نیز تاکنون برای حفظ و نگهداری آنها هیچ اقدام چشمگیری انجام نداده اند.
,بر اساس این گزارش، آداب و رسوم، مسایل دینی، لالایی ها، ادبیات عاشقی، لطیفه، داستان ها، حکایت ها، مثل ها، سخنان بزرگان، ضرب المثل ها و اصطلاح ها، مویه ها و چهل سرود از جمله بخش های ادبیات شفاهی لرستان است که ردپای این ادبیات شفاهی را می شود در سازها و موسیقی و رقص بومی لرستان به درستی یافت.
,
, باید گفت زمزمه ترانه های محلی پیوند موسیقی و شعر است؛ چرا که زمزمه ترانه های محلی با نوا همراه است، حسین علی ملاح نخستین گونه پیوند شعر و موسیقی را لالایی مادران می داند. ( ملکی ، 1380 )
,در لرستان، ادبیات عامه گوناگون با روح مردم عجین شده است
,در لرستان نیز لالایی ها و ادبیات عامه گوناگون با روح مردم عجین شده است؛ ادبیاتی که حتا در برخی موارد جنبه فال به خود می گیرد و با سرنوشت انسان گره می خورد؛ از جمله این فال ها می توان به «چل سرو» اشاره کرد.
,چِل سرو (Chell Sero) یا چهل سرود از جمله فال های آشنا و بسیار متداول مردم لرستان است که اغلب به صورت دسته جمعی برگزار می شود.
,
, نحوه این فال بدین ترتیب است که ابتدا از جمع حاضران یک نفر به عنوان فال انداز انتخاب می شود. فال انداز، چهل دانه تسبیح یا هر نماد دیگری را انتخاب می کند و فال با نام خدا و پیامبر و امام علی و با گفتن ابیاتی از سوی جمع شروع می شود.
,نمونه هایی از این فال در زیر آورده می شود:
,-سَرِم سِر مَنیَه ئَر هُونَه کاری
,گَنِمَه مایژِم گووِنَه ماری
,از بخت بد خودم تعجب می کنم و در حیرتم، بذر گندم می کارم اما به جای آن گاودانه سبز می شود.
,نتیجه فال:
,نشان از بداقبالی دارد. بدبیاری و نامرادی در زندگی که شانس و اقبال همراه و همیاری آدمی نیست.
,-وَلُوظ شیرین مجِلِس بار ئوفَر
,چُوی وارو باوآر زَمی بِکَه تَر
,با کلام شیرین مجلس را به فر بیاور و همچون باران زمین تشنه را سیراب کن.
,نتیجه فال:
,فال بسیار خوبی است. کار و نیت مورد نظر به خوبی و خوشی به سامان می رسد. کلام زیبا مشکل را حل می کند و باران زمین تشنه را سیراب می کند. یعنی خبر خوش در آینده به گوش می رسد و باید به دنبال آن هدف رفت.
,-خَریو و خُروت گوشه شیه رانم
,هویچ کس نَپرسی ژَه مَکانِم
,غریب و غربت گوشه نشین شهرها هستم، هیچ کس از من نمی پرسد اهل کجایم؟
,نتیجه فال:
,خوب نیست خبر از آوارگی و غم غربت می دهد و تنهایی و بی کسی، مهر و محبتی که وجود ندارد تا قوت قلبی برای آدمی باشد.
,انتهای پیام/ش
]
ارسال دیدگاه