میراث عاشورایی مردم چهار محال و بختیاری؛

• چهارشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۵ ۰۸:۴۷
• کد خبر : 920433

• اخبار
• سایر رسانه ها

مذهب و آیین‌های مرتبط با عاشورا بخشی جدانشدنی از فرهنگ مردم چهارمحال و بختیاری و گنجینه‌ایست که پیشینیان آن را برای ما به میراث گذاشته‌اند، به همین دلیل برای حفظ هرچه بهتر آن باید تلاش کرد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از جهانبین نیوز؛ مذهب و آیین‌های مرتبط با عاشورا بخشی جدانشدنی از فرهنگ مردم چهارمحال و بختیاری و گنجینه‌ایست که پیشینیان آن را برای ما به میراث گذاشته‌اند، به همین دلیل برای حفظ هرچه بهتر آن باید تلاش کرد.

مردم چهارمحال و بختیاری همواره ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت اثبات کرده‌اند و مراسم‌هایی که در این ایام برگزار می‌کنند و ریشه در تاریخ کهن این استان دارد سندی بر ارادت مردم است.

در زیر بخشی از آئین و سنن مردم چهارمحال و بختیاری در ایام عاشورا و تاسوعای حسینی آورده شده است.

چق چقوزنی در سورشجان

به گزارش جهانبین نیوز؛ آئین کهن چق چقو‌زنی مراسم سنتی و قدیمی عزاداران شهر سورشجان در چهارمحال و بختیاری است که در ماه محرم در این شهر برگزار می‌شود.

یکی از شیوه‌های رایج عزاداری در این شهر، مراسم چق چقوزنی عزاداران است و در این مراسم عزاداران با در دست گرفتن دو چوب به اندازه کف دست همگام و هم‌نوا با آوای نوحه آن‌ها را به هم می‌کوبند.

بیشترین دم‌گیری عزاداران در این مراسم نوای "آه و واویلا"، "ای وای حسینم" و "حیدر مدد" است و عزاداران به جای سینه‌زنی، دو چوب یا دو سنگ در دست گرفته و به حالت پنج ضرب بر هم می‌زنند.

آیین چق چقوزنی، حکایت سوگواری و عزاداری قوم بنی اسد است که پس از واقعه روز عاشورا به کربلا می‌رسند و زمانی که با پیکرهای بی‌سر امام حسین (ع) و یارانشان مواجه می‌شوند به نشانه عزاداری سنگ‌هایی را بر می‌دارند و بر سر و صورت خود می‌کوبند.

عَلَم‌گردانی، زنجیرزنی، تعزیه‌خوانی حضرت امام حسین (ع)، حضرت عباس بن علی (ع)، علی‌اکبر(ع)، مسلم و...، خیمه‌سوزان در روز عاشورا، شبیه‌خوانی بردن سرهای مبارک شهدا در حضور یزید که به بارگاه یزید معروف است، نعش‌گردانی و... از دیگر آیین‌های سنتی و قدیمی شهر سورشجان در ماه محرم است.

به گزارش جهانبین نیوز؛ مشابه این آیین کهن در دیگر نقاط کشور چون سمنان، شهرضا، برخوار با عنوان سنگ‌زنی در روز عاشورا وجود دارد و همین مراسم در شهرستان سامان با عنوان چاق چاقو برگزار می‌شود و شرحی از برگزاری آن در زیر آمده است:

قدمت مراسم چاق چاقو در شهر سامان از زمانی که دهستان شهر سامان ایجاد شده وجود داشته و بیش از ۲۵۰ سال قدمت دارد. مراسم چاق چاقو در شهر سامان با شماره ثبت ۶۲۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است، مردم شهر سامان شب عاشورا هرساله از ساعت ۹ شب به تکیه ها و مساجد و حسینه ها رفته و از ساعت ۲ دو بامداد با صدای نی، سنج، طبل و خواندن نوحه ویژه و صف بندی با کوبیدن چوب یا سنگ، به هم و یا علی گفتن به عزاداری در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر می پردازند و هنگام اذان صبح با برگزاری نماز جماعت مراسم به پایان می برند.

شب عاشورا در تمامی شهرهای استانمان، شب خواب نیست. بخصوص جوانترها تا صبح در مساجد و حسینیه ها به سینه زنی و نوحه خوانی می گذرانند. در شهر سامان ساعت ۲ نیمه شب مراسم چاق چاقو شروع می شود...

مردان شهر دو سنگ تخت را در دست می گیرند و آنها را با آهنگ خاصی به هم می کوبند، قدیم ترها می گویند این مراسم یادآور شب عاشورا در زمان امام حسین (ع) است که در آن امام حسین بیعت از یاران خود برمی دارد و از آنها می خواهد که هر کسی که نمی خواهد بماند می تواند برود سپس از فرزندانش می خواهد که دو تکه سنگ را به هم بکوبند تا صدای پای اسب کسانی که کربلا را ترک می کنند آنها را خجالت زده نکند.

و براساس روایتی دیگر امام حسین (ع) و یارانشان با کوبیدن سنگ ها به هم مانع از رسیدن صدای پای اسبان دشمن می شدند تا یارانشان از فراوانی دشمن اطلاع نیابند و امید خود را از دست ندهند.

در روایتی دیگر آمده که واقعه عاشورا و دفن شهداء آن به قدری با سوز و گداز همراه بود که سنگ های بیابان نیز بهم خورده و صدا کردند.

ساعت دو نیمه شب جوانان سنگ و چوب در دست به سمت هیئت چاق چاقو می روند و جمعیت آنان بیشتر و بیشتر می شود و صدای سنگ ها سکوت شب را در هم می شکند.

زنان و کودکان بر بام ها و جلوی درب منازل جمع می شوند و همه شهر مملو از غمی سنگین می شود و اشک در چشمان همه حلقه میزند.

مردان سنگ کوبان می روند و با آهنگی حزن آمیز نوحه مخصوصی را به زبان ترکی می خوانند:

ای خدا گین چالمسن به گجه سحر اولماسن گین چالار طوفان اولار کرب و بلادا قان اولار

گین چالار طوفان اولار اصغر بقاز قان اولار

ای خدا گین چالمسن گهوارسه بوش قالمسن رباب پریشان اولماسن

ای خدا گین چالمسن شام غریبان اولماسن ای خدا گین چالمسن زینب پریشان اولماسن

این نوحه از دیر باز برای مسن ترها آشناست و اشک های آنها را سرازیر می کند.

هیئت ها چاق چاقو تا هوا تاریک است خیابان های شهر را طی می کند و به مسجد جامع شهر می رسد، حالا دیگر جمعیت بسیار زیادی جمع شده است همه با هم نماز صبح می خوانند و می روند تا بای زیارت عاشورای ظهر عاشورا و حرکت هیئت های عزاداری حاضر شوند.

مراسم چاق چاقو در این شهر به قدری شناخته شده است که از استان های اهواز، اصفهان، تهران و شهرهای استان چهارمحال و بختیاری ساعت دو شب همه به این مراسم می آیند و از این مراسم را نظاره گر هستند.

خیمه سوزان در طاقانک

خیمه سوران طاقانک در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و نسبت به سایر مراسم‌های مشابه دارای ارزش‌های شاخص و منحصر به‌فرد است.

برگزاری این مراسم در طاقانک بنابر روایات شفاهی بیش از ۸۰ سال سابقه دارد و با برپایی یک سیاه‌چادر عشایر ی که بصورت امانت بود در قبرستان قدیمی این شهر برگزار می‌شد و به جای سوزاندن خیمه هیزم‌های اطراف خیمه آتش زده می‌شده است.

رسم دیگری که در بین مردم این شهر مرسوم است برداشتن خاکستر خیمه‌های سوزانده شده است که به‌عنوان تبرک در بین مردم قداست دارد و بعدها خیمه‌هایی که مردم به عنوان نذر آوردند جایگزین خیمه عشایری شد.

در سال‌های گذشته مراسم خیمه‌سوران در طاقانک با استقبال مردم طاقانک و دیگر شهرهای چهارمحال و بختیاری و حتی مردم استان‌های همجوار روبرو بوده است.

حکایت عزاداران حسینی در طاقانک با حرکت کاروان نمادین امام حسین (ع) و قربانی کردن ۱۴ رأس گوسفند در جلوی هیئت‌های عزاداری در شهر طاقانک آغاز می‌شود.

پخت ۳۰ دیگ حلیم گندم و آبگوشت در ظهر تاسوعا و ظهر عاشورا در طاقانک کاملا مرسوم است. بعد از پخت حلیم هیئت‌های عزاداری عصر تاسوعا از سطح شهر طاقانک به سمت خیمه‌گاه‌ها حرکت می‌کنند و تا پاسی از شب گروه‌های سینه‌زن، زنجیرزن و چاق‌چاقوزنی در کنار خیمه‌ها حضور دارند و به عزاداری می‌پردازند.

خیمه‌های برپا شده در این روز به رنگ سیاه، سبز، و سفید هستند که هرکدام پیام خاصی را به‌همراه دارد و رنگ سیاه نماد خیمه امام حسین (ع)، رنگ سبز نماد خیمه حضرت قمربنی‌هاشم (ع) و رنگ سفید نماد خمیه یاران جوان امام حسین (ع) است.

در صبح عاشورا گروه‌ها و هیئت‌های عزاداری پس از عبور از خیابان اصلی شهر طاقانک به سمت خیمه‌گاه و بُقعه "شیخ‌زین‌الدین" حرکت می‌کنند.

تشییع نمادین پیکر شهداء کربلا، نواختن نی، ساز و دُهل و حمل علم به سوی خیمه‌گاه همراه با هیئت‌های عزاداری انجام می‌شود و این هیئت‌ها با رسیدن به خیمه‌گاه فریاد "یا حسین" و"یا زینب" سر می‌دهند.

در این زمان جمعی از افراد در هیئت سپاهیان کوفه، سوار بر اسب در میان خیمه‌های برپا شده تعدادی از نوجوانان و جوانان را که پوشش سبز رنگ بر تن دارند تعقیب می‌کنند و سپس خیمه‌های برپا شده، یک به یک و بدون در نظر گرفتن ترتیبی خاص به آتش کشیده می‌شوند. پس از سوختن خیمه‌ها، حرکت هیئت‌های عزاداری به سوی بقعه "شیخ‌زین‌الدین" که در تپه مشرف به زمین خیمه‌گاه قرار دارد ادامه یافته و سپس نماز ظهر عاشورا در مجاورت این امامزاده و گلزار شهدا اقامه می‌کنند.

مردم چهارمحال و بختیاری همواره ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت اثبات کرده‌اند و مراسم‌هایی که در این ایام برگزار می‌کنند و ریشه در تاریخ کهن این استان دارد سندی بر ارادت مردم است.

در زیر بخشی از آئین و سنن مردم چهارمحال و بختیاری در ایام عاشورا و تاسوعای حسینی آورده شده است.

چق چقوزنی در سورشجان

به گزارش جهانبین نیوز؛ آئین کهن چق چقو‌زنی مراسم سنتی و قدیمی عزاداران شهر سورشجان در چهارمحال و بختیاری است که در ماه محرم در این شهر برگزار می‌شود.

یکی از شیوه‌های رایج عزاداری در این شهر، مراسم چق چقوزنی عزاداران است و در این مراسم عزاداران با در دست گرفتن دو چوب به اندازه کف دست همگام و هم‌نوا با آوای نوحه آن‌ها را به هم می‌کوبند.

بیشترین دم‌گیری عزاداران در این مراسم نوای "آه و واویلا"، "ای وای حسینم" و "حیدر مدد" است و عزاداران به جای سینه‌زنی، دو چوب یا دو سنگ در دست گرفته و به حالت پنج ضرب بر هم می‌زنند.

آیین چق چقوزنی، حکایت سوگواری و عزاداری قوم بنی اسد است که پس از واقعه روز عاشورا به کربلا می‌رسند و زمانی که با پیکرهای بی‌سر امام حسین (ع) و یارانشان مواجه می‌شوند به نشانه عزاداری سنگ‌هایی را بر می‌دارند و بر سر و صورت خود می‌کوبند.

عَلَم‌گردانی، زنجیرزنی، تعزیه‌خوانی حضرت امام حسین (ع)، حضرت عباس بن علی (ع)، علی‌اکبر(ع)، مسلم و...، خیمه‌سوزان در روز عاشورا، شبیه‌خوانی بردن سرهای مبارک شهدا در حضور یزید که به بارگاه یزید معروف است، نعش‌گردانی و... از دیگر آیین‌های سنتی و قدیمی شهر سورشجان در ماه محرم است.

به گزارش جهانبین نیوز؛ مشابه این آیین کهن در دیگر نقاط کشور چون سمنان، شهرضا، برخوار با عنوان سنگ‌زنی در روز عاشورا وجود دارد و همین مراسم در شهرستان سامان با عنوان چاق چاقو برگزار می‌شود و شرحی از برگزاری آن در زیر آمده است:

قدمت مراسم چاق چاقو در شهر سامان از زمانی که دهستان شهر سامان ایجاد شده وجود داشته و بیش از ۲۵۰ سال قدمت دارد. مراسم چاق چاقو در شهر سامان با شماره ثبت ۶۲۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است، مردم شهر سامان شب عاشورا هرساله از ساعت ۹ شب به تکیه ها و مساجد و حسینه ها رفته و از ساعت ۲ دو بامداد با صدای نی، سنج، طبل و خواندن نوحه ویژه و صف بندی با کوبیدن چوب یا سنگ، به هم و یا علی گفتن به عزاداری در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر می پردازند و هنگام اذان صبح با برگزاری نماز جماعت مراسم به پایان می برند.

شب عاشورا در تمامی شهرهای استانمان، شب خواب نیست. بخصوص جوانترها تا صبح در مساجد و حسینیه ها به سینه زنی و نوحه خوانی می گذرانند. در شهر سامان ساعت ۲ نیمه شب مراسم چاق چاقو شروع می شود...

مردان شهر دو سنگ تخت را در دست می گیرند و آنها را با آهنگ خاصی به هم می کوبند، قدیم ترها می گویند این مراسم یادآور شب عاشورا در زمان امام حسین (ع) است که در آن امام حسین بیعت از یاران خود برمی دارد و از آنها می خواهد که هر کسی که نمی خواهد بماند می تواند برود سپس از فرزندانش می خواهد که دو تکه سنگ را به هم بکوبند تا صدای پای اسب کسانی که کربلا را ترک می کنند آنها را خجالت زده نکند.

و براساس روایتی دیگر امام حسین (ع) و یارانشان با کوبیدن سنگ ها به هم مانع از رسیدن صدای پای اسبان دشمن می شدند تا یارانشان از فراوانی دشمن اطلاع نیابند و امید خود را از دست ندهند.

در روایتی دیگر آمده که واقعه عاشورا و دفن شهداء آن به قدری با سوز و گداز همراه بود که سنگ های بیابان نیز بهم خورده و صدا کردند.

ساعت دو نیمه شب جوانان سنگ و چوب در دست به سمت هیئت چاق چاقو می روند و جمعیت آنان بیشتر و بیشتر می شود و صدای سنگ ها سکوت شب را در هم می شکند.

زنان و کودکان بر بام ها و جلوی درب منازل جمع می شوند و همه شهر مملو از غمی سنگین می شود و اشک در چشمان همه حلقه میزند.

مردان سنگ کوبان می روند و با آهنگی حزن آمیز نوحه مخصوصی را به زبان ترکی می خوانند:

ای خدا گین چالمسن به گجه سحر اولماسن گین چالار طوفان اولار کرب و بلادا قان اولار

گین چالار طوفان اولار اصغر بقاز قان اولار

ای خدا گین چالمسن گهوارسه بوش قالمسن رباب پریشان اولماسن

ای خدا گین چالمسن شام غریبان اولماسن ای خدا گین چالمسن زینب پریشان اولماسن

این نوحه از دیر باز برای مسن ترها آشناست و اشک های آنها را سرازیر می کند.

هیئت ها چاق چاقو تا هوا تاریک است خیابان های شهر را طی می کند و به مسجد جامع شهر می رسد، حالا دیگر جمعیت بسیار زیادی جمع شده است همه با هم نماز صبح می خوانند و می روند تا بای زیارت عاشورای ظهر عاشورا و حرکت هیئت های عزاداری حاضر شوند.

مراسم چاق چاقو در این شهر به قدری شناخته شده است که از استان های اهواز، اصفهان، تهران و شهرهای استان چهارمحال و بختیاری ساعت دو شب همه به این مراسم می آیند و از این مراسم را نظاره گر هستند.

خیمه سوزان در طاقانک

خیمه سوران طاقانک در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و نسبت به سایر مراسم‌های مشابه دارای ارزش‌های شاخص و منحصر به‌فرد است.

برگزاری این مراسم در طاقانک بنابر روایات شفاهی بیش از ۸۰ سال سابقه دارد و با برپایی یک سیاه‌چادر عشایر ی که بصورت امانت بود در قبرستان قدیمی این شهر برگزار می‌شد و به جای سوزاندن خیمه هیزم‌های اطراف خیمه آتش زده می‌شده است.

رسم دیگری که در بین مردم این شهر مرسوم است برداشتن خاکستر خیمه‌های سوزانده شده است که به‌عنوان تبرک در بین مردم قداست دارد و بعدها خیمه‌هایی که مردم به عنوان نذر آوردند جایگزین خیمه عشایری شد.

در سال‌های گذشته مراسم خیمه‌سوران در طاقانک با استقبال مردم طاقانک و دیگر شهرهای چهارمحال و بختیاری و حتی مردم استان‌های همجوار روبرو بوده است.

حکایت عزاداران حسینی در طاقانک با حرکت کاروان نمادین امام حسین (ع) و قربانی کردن ۱۴ رأس گوسفند در جلوی هیئت‌های عزاداری در شهر طاقانک آغاز می‌شود.

پخت ۳۰ دیگ حلیم گندم و آبگوشت در ظهر تاسوعا و ظهر عاشورا در طاقانک کاملا مرسوم است. بعد از پخت حلیم هیئت‌های عزاداری عصر تاسوعا از سطح شهر طاقانک به سمت خیمه‌گاه‌ها حرکت می‌کنند و تا پاسی از شب گروه‌های سینه‌زن، زنجیرزن و چاق‌چاقوزنی در کنار خیمه‌ها حضور دارند و به عزاداری می‌پردازند.

خیمه‌های برپا شده در این روز به رنگ سیاه، سبز، و سفید هستند که هرکدام پیام خاصی را به‌همراه دارد و رنگ سیاه نماد خیمه امام حسین (ع)، رنگ سبز نماد خیمه حضرت قمربنی‌هاشم (ع) و رنگ سفید نماد خمیه یاران جوان امام حسین (ع) است.

در صبح عاشورا گروه‌ها و هیئت‌های عزاداری پس از عبور از خیابان اصلی شهر طاقانک به سمت خیمه‌گاه و بُقعه "شیخ‌زین‌الدین" حرکت می‌کنند.

تشییع نمادین پیکر شهداء کربلا، نواختن نی، ساز و دُهل و حمل علم به سوی خیمه‌گاه همراه با هیئت‌های عزاداری انجام می‌شود و این هیئت‌ها با رسیدن به خیمه‌گاه فریاد "یا حسین" و"یا زینب" سر می‌دهند.

در این زمان جمعی از افراد در هیئت سپاهیان کوفه، سوار بر اسب در میان خیمه‌های برپا شده تعدادی از نوجوانان و جوانان را که پوشش سبز رنگ بر تن دارند تعقیب می‌کنند و سپس خیمه‌های برپا شده، یک به یک و بدون در نظر گرفتن ترتیبی خاص به آتش کشیده می‌شوند. پس از سوختن خیمه‌ها، حرکت هیئت‌های عزاداری به سوی بقعه "شیخ‌زین‌الدین" که در تپه مشرف به زمین خیمه‌گاه قرار دارد ادامه یافته و سپس نماز ظهر عاشورا در مجاورت این امامزاده و گلزار شهدا اقامه می‌کنند.

آقا سلام در بن

روز عاشورا در شهرستان بن به روز تیغ معروف است و در این روز مردم شهرستان بن در مراسمی که به‌عنوان "آقا سلام" معروف است و در آن مردم به سادات ادای احترام می‌کنند.

عزاداران وقتی به منزل سادات معروف شهرستان می‌رسند با نوحه‌سرایی و خواندن ابیاتی مانند "سینه زنان آمدیم، آقا سلام علیک، چشم گریان آمدیم، آقا سلام علیک، از راه دور آمدیم، آقا سلام علیک، بهره حاجت آمدیم، آقا سلام علیک، بر سر زنان آمدیم، آقا سلام علیک، ما گل زنان آمدیم، آقا سلام علیک" به سید ادای احترام می‌کنند و در این مراسم همه خانواده‌ها و به ویژه خانواده‌های سادات شیر داغ و نبات در بین عزاداران پخش می‌کنند و یکی دیگر از این نذرها حلیم است که طبخ شده و در بین عزاداران توزیع می‌شود.

بعد از ادای سرسلامتی عزاداران با خواندن ابیاتی مانند "ما دعا خواندیم و رفتیم زین مکان، اجر بانی باشد لب تشنگان" آنجا را ترک می‌کنند.

فرو بردن علم در گرداب بن

یکی دیگر از آئین‌های عزاداری در صبح روز عاشورا در میان مردم شهر بن که ثبت ملی شده است، فرو بردن علم در گرداب بن است که هر ساله هیئات پیش از طلوع آفتاب تعداد بی‌شماری علم به حاشیه گرداب بن برده و قسمت بالای هر علم‌ را سه مرتبه در آب فرو می‌برند.

دلیل فرو بردن علم در گرداب بن به درستی مشخص نیست ولی براساس سخنانی که از پیشینیان این شهر به جای مانده چشمه حاشیه گرداب و سنگ بزرگی که ۴۰ سال پیش با توسعه گرداب تخریب شد به قدمگاه یا نذرگاه شهرت داشته و فروبردن علم در آب به‌خاطر تقدس این مکان و طلب افزایش آب این گرداب بوده است.

از سوی دیگر از آنجا که آب در فرهنگ عاشورا جایگاه ویژه‌ای داشته و واقعه شهادت حضرت ابوالفضل (ع) به عنوان علمدار کربلا و جانبازی‌های وی از فضایل اخلاقی به شمار می‌رود، فرو بردن علم در آب به معنای رفع تشنگی و نشانه پیروزی نهایی حق بر باطل بوده است.

• برچسب ها
• #
• #
• #