بازخوانی منشور روحانیت امام خمینی (ره)
منشور روحانیت امام خمینی یکی از اسناد مهم و تاثیرگذار در تاریخ انقلاب اسلامی ایران است که به بررسی و تحلیل مشکلات و شبهات درباره نقش و جایگاه روحانیت و نیز عملکرد نظام جمهوری اسلامی در این باره پرداخته است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ منشور روحانیت امام خمینی که در اسفند ۱۳۶۷ صادر شد، پیامی مهم خطاب به روحانیان، مراجع تقلید و طلاب حوزههای علمیه بود. این پیام به مسائلی، چون نقش روحانیت در جمهوری اسلامی، پاسخ به برخی شبهات درباره نظام جمهوری اسلامی و همچنین نگرانیهایی درباره جریانهای فکری و سیاسی مختلف پرداخته است. امام خمینی در این منشور ضمن تاکید بر وحدت و همبستگی در میان روحانیان، نگرانیهای خود را نسبت به تهدیداتی، چون تلاش برای جدایی دین از سیاست بیان کرده و بر اهمیت تداوم مسیر انقلاب اسلامی تاکید کرده است.
منشور روحانیت امام خمینی، که در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۶۷ هجری شمسی صادر شد، یکی از اسناد مهم و تاثیرگذار در تاریخ انقلاب اسلامی ایران محسوب میشود. این پیام، که خطاب به مراجع تقلید، روحانیان، طلاب، مدرسین حوزههای علمیه و ائمه جمعه و جماعات نگاشته شد، پاسخی به مسائلی بود که در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی مطرح گردید. امام خمینی در این منشور به بررسی و تحلیل مشکلات و شبهاتی پرداخت که درباره نقش و جایگاه روحانیت و نیز عملکرد نظام جمهوری اسلامی در جریان بودند.
این پیام بهویژه در راستای شفافسازی نظرات امام خمینی در مورد مسائل مختلفی همچون جایگاه روحانیت در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی، نقش آن در مدیریت و هدایت جامعه، نقد دیدگاههای متحجرانه در حوزههای علمیه، و رد نظریه جدایی دین از سیاست صادر شد. همچنین امام خمینی در این پیام به برخی از موضوعات حساس مانند حکم ارتداد سلمان رشدی، قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل، و خطرات اسلام سکولار نیز اشاره کرد.
منشور روحانیت امام خمینی نهتنها از دیدگاه تاریخی و سیاسی اهمیت بسیاری دارد، بلکه بهعنوان یک سند راهبردی برای نظام جمهوری اسلامی ایران و روحانیت نیز تلقی میشود. امام در این پیام از روحانیان خواست تا همچنان بهعنوان پیشقراولان انقلاب، نقش خود را در هدایت جامعه اسلامی ایفا کنند و از خطرات مختلفی که میتواند به تضعیف اصول اسلامی و اهداف انقلاب منجر شود، جلوگیری کنند.
آیتالله جوادی آملی منشور روحانیت را وصیتنامهای خاص از امام خمینی به جامعه روحانیت دانسته و آیتالله خامنهای نیز تاکید کرده که این نامه باید توسط همه مردم مطالعه شود و در راستای منافع انقلاب اسلامی به آن عمل گردد. این پیام در کنار سایر نامهها و منشورهای امام خمینی، همچون منشور برادری و نامههای امام به بسیج طلاب و دانشجویان و حتی نامههای بینالمللی، از جمله اسناد مهم تاریخساز دوران انقلاب اسلامی ایران است.
زندگی امام خمینی و آغاز فعالیتهای سیاسی
روحالله موسوی خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، در ۲۴ شهریور ۱۳۰۷ در شهرستان خمین متولد شد. دوران کودکی و نوجوانی خود را در جوار خانوادهای مذهبی گذراند و از همان ابتدا به تحصیل علوم دینی پرداخت. در پی دریافت علم از مراجع بزرگ دینی، بهویژه در حوزه علمیه قم، جایگاه علمی و فکری خود را در سطح عالی بنیان نهاد. خمینی در کنار تحصیل، به تحلیل و بررسی مسائل اجتماعی و سیاسی روز ایران پرداخته و بهزودی در مقام یک اندیشمند دینی به نقد وضعیت جامعه و حکومت وقت پرداخت.
امام خمینی، از نخستین سالهای دهه ۴۰ هجری شمسی، فعالیتهای سیاسی خود را آغاز کرد. مخالفت آشکار وی با سیاستهای شاهنشاهی پهلوی، از جمله برنامههای اصلاحات ارضی و تغییرات اقتصادی و اجتماعی آن زمان، نقطه آغاز مبارزات سیاسی وی بود. این مخالفتها به تدریج ابعاد گستردهتری یافت و خمینی به یکی از چهرههای برجسته و منتقد حکومت شاه تبدیل شد. سیاستهای حکومت پهلوی در زمینههایی همچون نقض حقوق دینی و محدودیتهای مذهبی، موجب شد امام خمینی بهطور جدی علیه رژیم سلطنتی قیام کند و پایهگذار نهضت اسلامی ایران شود.
در سالهای بعد، مبارزات امام خمینی علیه رژیم شاهنشاهی شدت یافت و اقدامات وی تأثیرات ژرفی بر روند تحولات سیاسی کشور گذاشت. در این هنگام بود که او به عنوان یکی از مهمترین رهبران مخالف سلطنت پهلوی شناخته شد و سخنرانیها و نوشتههای او در نقد حکومت شاه، به شکلگیری جنبشهای مردمی و انقلابی منجر شد.
مهاجرت امام خمینی و تاسیس نظام جمهوری اسلامی
با افزایش فشارهای رژیم پهلوی بر روحانیان و شخصیتهای سیاسی مخالف، امام خمینی در سال ۱۳۴۲ به تبعید رفت و برای مدت ۱۴ سال در نجف عراق اقامت کرد. این دوران تبعید، نهتنها هنگامیکه برای فاصلهگیری از تحولات ایران نبود، بلکه نقطه عطفی در مبارزات سیاسی امام خمینی به شمار میرفت. در این مدت، امام خمینی همچنان به مخالفتهای خود با رژیم شاه ادامه داد و توانست بهعنوان یک مرجع دینی، نقشی مؤثر در هدایت افکار عمومی بازی کند.
او از طریق نامهها، سخنرانیها و پیامهای خود، بهویژه در میان طلاب و روحانیان، پیامهای انقلابی را منتقل کرد و توانست جنبشهای مردمی را به سمت انقلاب اسلامی هدایت کند. در حقیقت، این دوران تبعید، نقطه شروعی برای یک مبارزه گستردهتر علیه سلطنت پهلوی و پایهگذاری تفکرات اسلامی در سیاست ایران بود.
با آغاز انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و پس از سرنگونی رژیم پهلوی، امام خمینی از تبعید به ایران بازگشت. بازگشت او به ایران به عنوان نمادی از پیروزی مبارزات مردم و در نتیجه انقلاب، نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران به شمار میرود. پس از بازگشت امام خمینی به ایران، جمهوری اسلامی ایران بنیانگذاری شد و او بهعنوان رهبر انقلاب، در پی تحقق آرمانهای اسلامی و عدالت اجتماعی، کشور را در مسیر تازهای قرار داد. در این دوران، امام خمینی نهتنها بهعنوان یک مرجع دینی، بلکه بهعنوان یک رهبر سیاسی با نظریات خاص خود، راهبردهایی برای شکلدهی به نظام جمهوری اسلامی ارائه داد.
منشور روحانیت و توجه به مسائل حوزههای علمیه
منشور روحانیت امام خمینی که در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۶۷ هجری خورشیدی صادر شد، بهعنوان پاسخی به چالشها و شبهاتی مطرح شده پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به ویژه درباره نقش روحانیت و نظام اسلامی، عمل کرد. امام خمینی در این پیام به اهمیت و جایگاه روحانیت در ترویج اصول انقلاب اسلامی تأکید داشت و از روحانیان و طلاب خواست که مسئولیتهای خود را در قبال جامعه و کشور با دقت و جدیت پیگیری کنند.
این پیام در راستای تجدید نظر در برخی نگرانیها و سوءتفاهمهای موجود در آن زمان صادر شد و امام خمینی با بیان دغدغههای خود، از اهمیت همچنانپذیری از اصول انقلاب اسلامی در عرصههای مختلف اجتماعی و سیاسی سخن گفت. همچنین، در این منشور، امام خمینی بهویژه بر اهمیت انسجام میان روحانیت و دیگر بخشهای جامعه تأکید کرده و از آنان خواست که بهطور مؤثر در هدایت مردم و تأمین اهداف انقلاب اسلامی نقشآفرینی کنند.
تأکید بر اتحاد و نقش روحانیت در پیشبرد انقلاب اسلامی
یکی از موضوعات مهم در پیام امام خمینی در منشور روحانیت، تأکید بر لزوم اتحاد در میان روحانیان و جلوگیری از تفرقه در داخل حوزههای علمیه بود. امام خمینی با اشاره به شرایط حساس آن زمان، بهویژه بر ضرورت مقابله با برخی گرایشهای فکری و سیاسی که با اصول انقلاب اسلامی در تضاد بودند، تأکید کرد. او نگرانیهای خود را درباره تلاشهای برخی افراد و گروهها برای ترویج اسلام سکولار و جدایی دین از سیاست ابراز کرد و آن را تهدیدی جدی برای اساسنامه انقلاب دانست.
در این پیام، امام خمینی همچنین به نقد کسانی پرداخت که قصد داشتند روحانیت را از عرصه سیاسی و اجتماعی دور کنند. او با تأکید بر اهمیت همبستگی میان نیروهای مذهبی و سیاسی، روحانیان را به مشارکت فعال در دفاع از اصول انقلاب و تحقق اهداف جمهوری اسلامی فراخواند. به گفته امام خمینی، روحانیت باید نقش خود را در فرآیند شکلگیری و استقرار نظام اسلامی بهطور مؤثر بازی کند تا جامعه اسلامی از تهدیدات داخلی و خارجی در امان بماند.
پاسخ به شبهات و تأکید بر حکمرانی اسلامی
در منشور روحانیت، امام خمینی بهطور خاص به دو موضوع مهم اشاره کرد: حکم ارتداد سلمان رشدی و قطعنامه ۵۹۸. در مورد سلمان رشدی، امام خمینی بهعنوان ولیفقیه وقت حکم ارتداد او را صادر کرد، تصمیمی که در سطح بینالمللی جنجالبرانگیز شد. این اقدام واکنشی به محتوای کتاب «آیات شیطانی» بود که به نظر امام خمینی توهین به مقدسات اسلام و پیامبر اسلام به شمار میرفت.
همچنین، امام خمینی در این پیام به پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل در پایان جنگ ایران و عراق نیز اشاره کرد. این قطعنامه که بهعنوان نقطه پایانی بر جنگ هشت ساله ایران و عراق بود، با واکنشهای گوناگونی روبهرو شد. امام خمینی در این زمینه توضیح داد که پذیرش این قطعنامه هرچند با برخی نگرانیها همراه بوده، اما در نهایت برای حفظ منافع کشور و جلوگیری از تلفات بیشتر لازم بود.
در این منشور، امام خمینی از روحانیان خواست تا در تحولات اجتماعی و سیاسی کشور همچنان نقش پیشگام خود را بازی کنند و مسئولیتپذیری خود را در عرصههای مختلف بهویژه در دفاع از اصول انقلاب و تحقق اهداف نظام اسلامی حفظ کنند.
منشور روحانیت و پیامهای امام خمینی
منشور روحانیت در ادامه مجموعهای از نامهها و پیامهای پیشین امام خمینی منتشر شد که هر یک بهگونهای به مسائل سیاسی، اجتماعی و دینی پرداخته بودند. از جمله این پیامها، میتوان به «منشور برادری»، نامه به بسیج طلاب و نامه به میخائیل گورباچف اشاره کرد. هر یک از این نامهها اهداف خاص خود را داشتند و در آنها امام خمینی نظرات خود را درباره وحدت و همبستگی مسلمانان، اهمیت نقش طلاب در مسائل دینی و اجتماعی، و تأثیرات جهانی سیاستهای شوروی در دوره جنگ سرد بیان کرده بود.
منشور روحانیت که یکی از اسناد کلیدی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران به شمار میرود، در واقع در تکمیل این پیامها و نامهها قرار میگیرد. این منشور نه تنها بهعنوان بیانیهای مهم در آن دوران مطرح شد، بلکه در مجموعه آثار امام خمینی منتشر گردید و همچنان یکی از اسناد ماندگار و راهبردی در سیاستهای داخلی و دینی جمهوری اسلامی باقی مانده است.
ارسال دیدگاه