چهارشنبه‌های شاعرانه با اسماعیل آذر؛
شعر عاشورایی؛ از کسایی مروزی تا حسن حسینی/ باز این چه شورش است که در خلق عالم است
استاد برجسته زبان و ادبیات پارسی گفت: کسی همچون ایرج‌میرزا که برخی نگاه خاصی به وی دارند، مرثیه‌ای در 11 بیت برای امام حسین(ع) سروده است که به لحاظ هنری بسیار قابل توجه است.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از مرآت، سومین بخش از چهارشنبه‌های شاعرانه با اسماعیل آذر را در حالی از نظر می‌گذرانید که این چهارشنبه با تاسوعای حسینی مقارن شده است. به همین بهانه، این‌بار موضوع گفتگو با استاد اسماعیل آذر را اشعار آیینی و اشعار عاشورایی انتخاب کرده‌ایم. دکتر آذر در این گفتگو از برجسته‌ترین مراثی تاریخ شعر ایران سخن می‌گوید. بی‌مقدمه شما را به مطالعه این گفتگو دعوت می‌کنیم.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, مرآت,مرآت- شاعران بسیاری درباره اهل‌بیت(ع) و به ویژه امام حسین(ع) شعر سروده‌اند. صاحب‌نظران، اشعاری از حافظ را نیز مربوط به حضرت سیدالشهداء(ع) می‌دانند؛ اما چرا این شاعر بلندآوازه ایرانی، به تصریح نامی از آن حضرت نبرده است؟ راز این پوشیدگی چیست؟
,در سراسر دیوان حافظ، رایحه و عطر خداوندی احساس می‌شود. بر هر جای دیوان حافظ که انگشت بگذارید، عمدتا با ترجمان شاعرانه‌ای از آیات قرآن مواجه می‌شوید. حافظ در جایگاه ویژه‌ای نشسته است و نباید بیاندیشیم که چرا او به تصریح نامی از معصومین نبرده است. این به هیچ وجه ضعفی برای کار حافظ نیست. بسیاری از شعرای دیگر نیز چنین نکرده‌اند.
,تکرار می‌کنم که رایحه خداوند در تمامی اشعار حافظ احساس می‌شود:«کار خود گر به خدا وابگذاری حافظ/ ای بسا عیش که با لطف خداداد کنی» پیامبر(ص) و امامان ما یک خانواده‌اند که بر سر مسلمانان سایه افکنده‌اند. یکهزار سال پیش، کسایی مروزی، از پیامبر اعظم(ص) و حضرت امام علی(ع) سخن گفت. او می‌گوید:
,این دین هدی را به مثل دایره‌ای دان
,پیغمبر ما مرکز و حیدر خط پرگار
,علم همه عالم به علی داد پیمبر
,چون ابر بهاری که دهد سیل به گلزار
,پس از او سیف فرغانی و فردوسی هم درباره پیامبر(ص) و امام علی(ع) سخن گفته‌اند. فردوسی چه زیبا گفته است:
,اگر چشم داری به دیگر سرای
,به نزد علی و نبی گیر جای
,گرت زین بد آید گناه من است
,چنین است و این دین و راه من است
,برین زادم و هم بر این بگذرم
,چنان دان که خاک پی حیدرم
,دلت گر به راه خطا مایل است
,تو را دشمن اندر جهان خود دل است
,اما باید سنایی غزنوی را از نخستین و بهترین کسانی که منقحا پیرامون حضرت امام حسین(ع) سخن گفته‌اند، بدانیم.
,مرآت- سنایی در تاریخ شعر ما، شخصیت مهمی است. درباره اشعار عاشورایی او بیش‌تر بگویید و هم‌چنین مایلیم بدانیم که از چه دورانی سرایش اشعار عاشورایی شدت گرفته است.
,سنایی مقتل‌گونه‌ای مفصل دارد. او شعر بلندی هم دارد که در آن از تمامی پاکان، قدسیان و معصومان نام برده است. در بخشی از این شعر آمده است:
,جهان پر درد می‌بینم دوا کو
,دل خوبان عالم را وفا کو
,ور از دوزخ همی ترسی شب و روز
,دلت پر درد و رخ چون کهربا کو
,به دعوی هرکسی گوید تو را ام
,ولیکن گاه معنی‌شان گوا کو
,سراسر جمله عالم پر یتیم است
,یتیمی در عرب چون مصطفا کو
,سراسر جمله عالم پر ز شیر است
,ولی شیری چو حیدر با سخا کو
,سراسر جمله عالم پر زنان‌اند
,زنی چون فاطمه خیر‌النسا کو
,سراسر جمله عالم پر شهید است
,شهیدی چون حسین کربلا کو
,سراسر جمله عالم پر امام است
,امامی چون علی موسی‌الرضا کو
,سراسر جمله عالم پر ز مرد است
,ولی مردی چو موسی با عصا کو
,سیف فرغانی هم می‌گوید:
,ای قوم در این عزا بگریید
,بر کشته کربلا بگریید
,با این دل مرده خنده تا چند
,امروز در این عزا بگریید
,تا روح که متصل به جسم است
,از تن نشود جدا بگریید
,در گریه سخن نکو نیایید
,من می‌گوییم، شما بگریید
,بر دنیی کم بقا بخندید
,بر عالم پر عنا بگریید
,اما هرچه به دوران قاجار نزدیک‌تر می‌شویم، اشعار مرتبط با امام حسین(ع)، فراوان و فراوان‌تر می‌شود. کسی همچون ایرج‌میرزا که برخی نگاه خاصی به وی دارند، مرثیه‌ای در 11 بیت برای امام حسین(ع) سروده است که به لحاظ هنری بسیار قابل توجه است و شما می‌بینید که او با چه احترامی از امام حسین(ع) سخن می‌گوید.
,مرثیه ایرج‌میرزا به لحاظ هنری با هیچ مرثیه‌ای قابل قیاس نیست. پس از او به مرثیه 9 بیتی حسین مسرور می‌رسیم که «سخن‌یار» تخلص می‌کرد. این مرثیه در اوج هنر است. شعرای امروز ما نیز شعرهای بسیار زیبا و قابل اعتنایی سروده‌اند. حسن حسینی شعری درباره حضرت زینب علیها سلام دارد که به لحاظ اقتدار هنری در اوج است. قیصر امین‌پور و بسیاری از شعرای دیگر نیز همین‌گونه‌اند.
,مرآت- ظاهرا رهی معیری نیز در سرودن اشعار آیینی دستی بر آتش داشته است. خود شما در میان مراثی شعرایی که از آنها یاد کردید، کدام‌یک را برجسته‌تر و دلنوازتر می‌دانید؟
,بله. رهی معیری شعری پیرامون امام رضا(ع) دارد. باور کنید که من ده‌ها بار آن را خوانده‌ام و باز هم می‌خوانم و لذت می‌برم و چشمان مرا اشک می‌گیرد. شعر او بسیار اثرگذار است. من کتابی دارم به نام «تاریخ و شعر جامع عاشورا» که در آن طی 170 تا 180 صفحه تاریخ عاشورا به زبان ساده نگاشته‌ام و سپس تمامی اشعاری که ساختار هنری داشته‌اند و مرتبط با فرهنگ عاشورا بوده‌اند، در آن ذکر کرده‌ام. این کتاب را انتشارات سخن چاپ کرده است.
,من خود با شعر محتشم ارتباط برقرار کرده‌ام:
,باز این چه شورش است که در خلق عالم است
,باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است
,این شعر جایگاه خود را در همه قلب‌ها دارد. از این شعر که بگذریم، من هیچ شعری را استوارتر از شعر حسین مسرور و سپس ایرج‌میرزا نمی‌دانم. شعر آنها چیزهایی در خود دارد که در شعرهای دیگر نیست. از این دو نیز که بگذریم، شعر حسن حسینی کم‌نظیر است.
,انتهای پیام/ح
]
ارسال دیدگاه