دانا گزارش می دهد؛
عزای بازار با چهارپایه خوانی/ آیین سنتی عزاداری در بازار تهران
«چهارپایه خوانی» از آداب تهران قدیم در روزهای محرم است که این روزها تنها در بازار تهران و محله شمیران می‌توان سراغش را گرفت.
به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ «چهارپایه خوانی» از آداب تهران قدیم در روزهای محرم است که این روزها تنها در بازار تهران و محله شمیران می‌توان سراغش را گرفت. چهارپایه‌خوانی در بازار سال‌هاست که به یکی از خاص‌ترین آداب عزاداری در تهران تبدیل شده و پای بسیاری از اهالی پایتخت را برای شرکت در این عزاداری به بازار می‌کشد.
سال‌هاست چهارپایه‌خوانی با نام بازار گره خورده است و طرفداران این سبک از عزاداری روزهای خاصی از ایام عزاداری محرم و ماه رمضان خود را به کوچه‌پسکوچه‌های بازار می‌رسانند تا اجرای این رسم قدیمی را تماشا کنند. هرچند هنوز در تکیه‌ها و محله‌های قدیمی تهران از جمله تجریش، درکه و اوین هم همچنان انواع مراسم چهارپایه‌خوانی برپا می‌شود. چهارپایه‌خوانی شکلی از عزاداری است که در آن مداح یا روضه‌خوان روی چهارپایه می‌رود و با تکیه بر مهارت خود، مداحی و نوحه‌خوانی می‌کند. در این سبک از عزاداری، چهارپایه‌خوان در میان جمعیت و نه در مقابل آنان قرار می‌گیرد و جمعیت، دورتادور چهارپایه‌خوان حلقه می‌زند.
مراسم چهارپایه‌خوانی در نقاط مختلف تهران به اشکال متفاوت برگزار می‌شود. مثلاً در برخی از تکیه‌های محله شمیران که هنوز این رسم برجاست همیشه چهارپایه جایی ثابت دارد و درست در میان تکیه قرار می‌گیرد. در حالی که در بازار تهران، هیئت‌های عزاداری در تیمچه‌ها و کوچه‌ها به حرکت درمی‌آیند و ابتدای بازارچه‌ها و سراهای خاصی مثل چارسوق بزرگ و تیمچه حاجب‌الدوله توقف می‌کنند و مداح روی چهارپایه می‌رود و عزاداری می‌کنند و بعد دوباره راه خود را در پیش می‌گیرند تا دسته عزاداری بعدی از راه برسد.
چهارپایه‌خوانان پیشکسوت
چهارپایه‌خوان آخرین درجه‌ای است که هر مداح و روضه‌خوانی به آن می‌رسد. به همین دلیل هیئت‌های بازار اهمیت زیادی برای آن قائل هستند. در میان چهارپایه‌خوانان نامدار تهران اسم افرادی مثل حاج اکبر خلج و شاه حسین بهاری و احمد دلجو به چشم می‌خورد. چهارپایه‌خوانی علاوه بر برخورداری از مهارت مداحی و نیاز به داشتن صدایی خوش، نیازمند این است که فرد بتواند روضه خود را در عرض 10 تا 15 دقیقه بخواند و در این مدت کم عزاداران را به شور بیندازد. چهارسو بزرگ، بازارچه نایب‌السلطنه، تیمچه حاجب‌الدوله، ابتدای بازار کفاش‌ها از جمله نقاطی در بازار تهران است که دسته‌های عزاداری با رسیدن به آن توقف می‌کنند و مداح، چهارپایه‌خوانی را سر می‌دهد.
حاج «سید حسین مروتی»، یکی از کاسبان قدیمی بازار، می گوید: «۶۰ سال است که پای مراسم چهارپایه خوانی می نشینم و در عزای حسین(ع) گریه می کنم. این مراسم را به هیچ مراسم دیگری نمی بخشم. در چهارپایه خوانی خبری از تشریفات عزاداری و خرافات نیست. اینجا مداح با دل و جان همه را به کربلا می برد.» نقطه به نقطه ای را که در بازار مراسم چهارپایه خوانی برگزار می شود، بلد است، از ابتدای بازار کفاشان گرفته تا تیمچه حاجب الدوله: «علاوه بر این، ابتدای سبزه میدان، امامزاده زید، چهارسوق کوچک و جلو مسجد امام نیز از نقاط چهارپایه خوانی در بازار تهران بود.»
او در ادامه با بیان اینکه عده ای معتقدند چهارپایه خوانی مطابق با سبک روضه خوانی حضرت زینب(س) در کربلاست، ادامه می دهد: «خطبه حضرت زینب(س) در کوفه و روضه خوانی برای امام حسین(ع) دقیقاً به همین سبک و سیاق بوده و فقط مداحان قدیمی و حرفه ای که به چهارپایه خوانی تسلط دارند، می توانند در برگزاری این آداب سنتی ـ مذهبی موفق عمل کنند.»
حاج سید حسین می گوید: «چهارپایه خوانی از مدارج و مراتب اعلای مداحی است. هرکسی نمی تواند به این رتبه دست یابد. به خاطر همین، هیئت های بازار اهمیت زیادی به آن می دهند. هم مهارت می خواهد هم صدایی رسا و خوش. ضمن اینکه هنر لازم است تا یک مداح در کمتر از ۱۰ دقیقه ضمن برانگیختن احساسات مردم، خالق شور و حال حسینی در میان عزاداران باشد.»
زمان اجرای چهارپایه خوانی کم است، البته این هم علت خاص خودش را دارد. در گذشته بلندگویی در کار نبوده و برای همین مداح باید از توان حنجره اش برای رسیدن صدا به انتهای جمعیت استفاده می کرده و این مسئله باعث خستگی حنجره او می شده و به خاطر همین ظرف مدت کوتاهی جایش را به چهارپایه خوان بعدی می داده است. چهارپایه خوان ها به نوبت کنار چهارپایه می ایستادند. البته در کنار این انتظار برای اجرای مراسم سعی می کنند نظم مجلس را هم برقرار و از همهمه و بی نظمی جلوگیری کنند تا صدای مداح به گوش همه برسد.
ارسال دیدگاه