انتشار کتاب «مطالعه‌ای جامعه‌شناختی در ادبیات داستانی ایران»
کتاب «از نابهنگامی حیات تا سترون‌سازی خیال: مطالعه‌ای جامعه‌شناختی در ادبیات داستانی ایران» نوشته محمدحسین دلال‌رحمانی منتشر شد.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ این کتاب در ۳۷۶ صفحه با شمارگان ۴۹۵ نسخه و با قیمت ۲۵۰ هزار تومان در انتشارات ققنوس راهی بازار کتاب شده است.
در بخشی از مقدمه کتاب عنوان شده است: این نوشتار از نسبت خیال و زندگی در یک دوره تاریخی می‌پرسد. مسئله این است که در این عصر خیال با زندگی چه کرد و زندگی چه بر سر خیال‌ورزی آورد. بدین ترتیب این نوشتار در پی پاسخ به چنین پرسش‌هایی می‌رود: ادبیات داستانی از مشروطه تا امروز چه خیالی را در خود پرورانده و این خیال چه نسبتی با شرایط دنیای جدید داشته؟ این ادبیات از چه سخن می‌گوید؟ موضوع خویش را چگونه بیان می‌کند؟ این بیان چه تصویری از دنیای واقعی می‌سازد؟ چه خواست و نیتی دارد؟ با چه پایگاه و منافع طبقاتی یا گروهی‌ای مرتبط است؟ و در چه مواردی ممکن است الگوی هنری رویکردهایی باشد که همزمان در عرصه نظری جریان دارند؟ چنین پرسش‌هایی وجوهی از پاسخ ممکن به پرسش نخستین و نیز تلاش برای ارضای برخی کنجکاوی‌های پژوهشگرانه‌اند که از همان پرسش برخاسته‌اند.
این نوشتار ادبیات داستانی و مشخصا رمان را به مثابه همنشینیِ اتفاقی عناصر متعددی در نظر می‌گیرد که هر کدام حامل اثر عوامل تاریخی_اجتماعی، فردی_روان‌شناختی و در نهایت ادبی هستند. اتفاقی بودن به معنای آن است که آن‌ها می‌توانستند شکل دیگری داشته باشند. اگر وقایع تاریخی، سرگذشت و انتخاب‌های فردی نویسندگان متفاوت بود. آن‌ها یکی از اتفاق‌های ممکن بودند که در نهایت موجودیت یافتند و همین امر آن‌ها را به موضوع پژوهش بدل می‌سازد. هدف از این پژوهش فهم چرایی تاریخی ظهور و ادامه این همنشینی اتفاقی به واسطه رخدادهای تاریخی_اجتماعی در تعامل با خصایص تثبیت‌شده در میدان ادبی است.
از آن‌جا که تاریخ ادبیات داستانی جدید ایران شامل دوره نسبتا طولانی‌ای است، این نوشتار از دوره‌بندی ویژه‌ای بهره می‌گیرد که شامل عصر مشروطه، عصر پهلوی و دوره پس از انقلاب است. این تقسیم‌بندی، که پیش‌تر نیز مورد عنایت تاریخ‌نگاران ادبیات داستانی بوده، به هیچ روی دقیق نیست، بلکه تنها به مثابه ابزاری برای مشخص کردن محدوده‌های بحث و نامگذاری تغییرات به‌کار می‌رود. مقیدسازی دسته‌بندی متون ادبی به رخدادهای بزرگ تاریخی- اجتماعی نتیجه اعتقاد به اهمیت تأثیر چنین رخدادهایی در متن ادبی است.
این نوشتار، پس از مقدمه، به بحثی نظری درباره جامعه‌شناسی ادبیات می‌پردازد. در بخش دوم، تحلیل متون داستانی و دسته‌بندی آن‌ها ذیل خصایصی صورت می‌گیرد که براساس اعمال منطق نظری ظاهر شده‌اند. پیش از آن، توضیحی از شرایط تاریخی و اجتماعی تولیدکنندگان متن ادبی امکان بحث جامعه‌شناختی درباره متون را فراهم می‌کند. این بخش به سه قسمت متمایز تقسیم شده که ادبیات سه دوره مشروطه، پهلوی و دوران پس از انقلاب را بررسی می‌کند. در بخش نهایی، جمع‌بندی کلی مباحث بخش‌های قبل در کنار بحثی کوتاه درباره منطق متفاوت دو گونه ادبی عامه‌پسند و مقاومت ارائه شده. در انتهای این بخش تلاش می‌شود تا تصویری مبهم از امکانات تغییر پیش روی مخاطب قرار گیرد.
همچنین در نوشته پشت جلد کتاب می‌خوانیم: ادبیات جدید ایران در لحظه شکل‌گیری‌اش سرشار از خواست زندگی بود. با این‌حال متن ادبی آرمان‌های نخستین را وانهاد و به چیزی متفاوت بدل شد. این کتاب روایتگر فراز و فرودهای تاریخی ادبیات داستانی ایران است و تلاش می‌کند نسبت آن را با موقعیت‌های اجتماعی روشن سازد. در این زمینه، به جای پرداختن به محتواهای متغیر متون، این نوشتار به فرم‌هایی توجه می‌کند که در نسبت با میل برآمده از جایگاه تولیدکنندگان متون ادبی ظاهر شده است. این امر امکان فراتر رفتن از متن ادبی را فراهم می‌کند. بنابراین متن ادبی به مثابه شاخصی در نظر گرفته می‌شود که امکانی از فهم کلیتی تاریخی را فراهم می‌آورد. از این رو هدف این کتاب نه افزایش دانش یا التذاذ ادبی که ایجاد بستری برای تغییر وضعیت موجود است، بستری که لحظه اکنون را در تداوم گذشته تاریخی می‌فهمد تا امکانی برای برآوردن خیال رهایی در آینده باشد.
ارسال دیدگاه