جمعیت‌شناسی؛
نقش مهم عامل فرهنگی در رشد فرزندآوری
در بین عوامل کاهش یا افزایش رشد جمعیت، بر مسأله اقتصاد بسیار تأکید شده است اما علیرغم اهمیت این مسأله، اصلاح نگرش‌های فرهنگی می‌تواند تحولات عظیمی در این حوزه ایجاد کند کما این که در دهه هفتاد این تبلیغات فرهنگی بود که نُرم فرزندآوری خانواده‌ها را از 5-6 فرزند به 2-3 فرزند امروزی رساند.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «صاحب نیوز»؛ مردم اساس شکل‌گیری و هدایت جامعه به سمت سرنوشت هستند و با ضعیف شدن این عنصر جامعه، به خودی خود جامعه ضعیف شده و از بین خواهد رفت. این اهمیت موضوع جمعیت است.
در سال‌های اخیر یک باره صدایی در جامعه برخواسته است که از یک غفلت بزرگ در ایران خبر می‌داد. نمودار جمعیتی جامعه به سمت پیری سیر می‌کند و این وضعیت کشور را با چالشی روبرو خواهد کرد که به سادگی جبران‌پذیر نخواهد بود.
سیاه چاله جمعیتی چیزی است که در صورت عدم تغییر شرایط جامعه، باید انتظار آن را بکشیم. وضعیت نامطلوب و نگران‌کننده‌ای که اگر کشور در آن قرار گیرد تا هشتاد سال توان خارج شدن از آن را نخواهد داشت.
کاهش فرزندآوری در خانواده‌ها، ترازوی جمعیت را به سمت کهنسالی پایین خواهد برد و ظرف مدت چند سال آینده با جامعه‌ای پیر در ایران روبرو خواهیم بود که نیروی انسانی جوان مورد نیاز برای اداره این جامعه وجود ندارد. صنعت، کسب‌وکارها، واحدهای تولیدی و غیره از کار خواهند افتاد و کشور برای جبران این وضعیت مجبور به وارد کردن نیروی انسانی از کشورهای دیگر خواهد شد که عوارض فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، امنیتی و غیره نگران‌کننده‌ای به همراه خواهد داشت.
قطعاً اتفاقات دهه هفتاد و تبلیغات گسترده فرهنگی برای کاهش فرزندآوری در ایران مهمترین نقش را کاهش فرزندآوری در کشور و کاهشمیانگین تعداد فرزندان از پنج فرزند به سمت دو فرزند را داشته است که نمی‌توان گفت این اراده فرهنگی غلط، دست‌های پشت پرده‌ای نداشته است.
رهبر معظم انقلاب در این رابطه طی سخنانی به اشتباه حاکمیت در پذیرش این اقدام فرهنگی پرداختند و با اشاره به خطرات غیرقابل جبران ادامه این رویه، خواستار به میدان آمدن همه ظرفیت‌های مردمی و حکومتی برای جبران این مشکل شدند.
امروز عرف و معمول فرزندآوری خانواده‌ها دو یا سه فرزند است و بیشتر از آن از دایره فرهنگ روز جامعه خارج شده است؛ بسیاری از خانواده‌ها به یک فرزند بسنده می‌کنند؛ بسیاری از پسران و دختران جوان به مجرد ماندن خود یا نداشتن فرزند رضایت داده‌اند و چنین فرهنگ ضدجمعیتی در جامعه حاکم شده است.
کاهش فرزندآوری، افزایش سن ازدواج دختران و پسران، سقط جنین و از این قبیل عواملی هستند که شاخص جمعیت کشور را تهدید می‌کنند.
برخی کارشناسان معتقدند شرایط اقتصادی مهمترین علت کاهش فرزندآوری و یا افزایش سن ازدواج و یا حتی در بسیاری موارد سقط جنین هستند اما مسأله این است که جامعه با تبلیغات فرهنگی و با کار فرهنگی نُرم فرزندآوری خود را تغییر داده است و هر چند مشکلات اقتصادی نیز این مسأله را سرعت دادند، اما باز هم این نگرش فرهنگی است که اگر تغییر کند در همین شرایط اقتصادی می‌تواند نُرم فرزندآوری خانواده‌ها را افزایش دهد.
دکتر شهلا کاظمی‌پور در گفتگو با خبرنگار سایت خبری صاحب نیوز در این رابطه مهمترین عامل کاهش جمعیت کشور را موضوع فرهنگی دانست و گفت: خیلی از مردم اظهار می‌کنند عامل اقتصادی دلیل کاهش تمایل مردم برای فرزندآوری است ولی موضوع اقتصاد، عامل ثانویه است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران به عنوان مثال تشریح کرد: در جامعه امروزی زوجین به کیفیت زندگی از جمله کیفیت تربیت فرزندان اهمیت بیشتری می‌دهند و برای رسیدن به این کیفیت نیازمند هزینه کردن هستند بنابراین موضوع اقتصاد پیش می‌آید و توانمندی اقتصادی خانواده‌ها مطرح می‌شود.
این پژوهشگر حوزه جمعیت‌شناسی افزود: در گذشته نیازهای عرفی امروز جامعه برای کودکان مانند ابزارهایی نظیر تلفن همراه و تبلت، کلاس‌های فرادرسی و از این قبیل وجود نداشته است لذا هزینه رشد کردن یک کودک نسبت به الان خیلی پایین‌تر بوده است اما امروز این موارد وجود دارد و سبب شده است خانواده‌ها به تعداد فرزندان کم بسنده کنند.
نویسنده کتاب «نقد سیاست‌های جمعیتی در ایران» همچنین ادامه داد: بسیاری از دختران و پسران به دلایل مشکلات اقتصادی توان ازدواج را ندارند و یا می‌خواهند قبل از ازدواج توانمندی‌های گوناگون خود را افزایش دهند که این مسأله به افزایش سن ازدواج انجامیده است.
وی در این بین به برخی افراطی‌گری‌ها نظیر ثبت‌نام فرزندان در مدارس غیرانتفاعی با هزینه‌های کلان در اثر فرهنگ غلط چشم و هم‌چشمی اشاره کرد که سبب شده است هزینه نگهداری و تربیت فرزندان افزایش پیدا کرده و اجازه ندهد خانواده‌ها به راحتی به سمت فرزنداوری بیشتر روی بیاورند.
کاظمی‌پور گفت: قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» با بیش از 50 بند حمایتی، عوامل مختلف اقتصادی و تشویق‌های متعدد مالی را در نظر گرفته است که بیشتر برای خانواده‌هایی کاربرد دارد که از تمکن مالی پایینی برخوردار هستند.
وی عنوان کرد: در مطالعاتم به بسیاری از خانواده‌ها برخوردم که تمایل به فرزندآوری داشتند اما به دلیل نگرانی از آینده اقتصادی کشور اقدام به این امر نمی‌کنند. بنابراین کشور با تقویت زیربناهای اقتصادی و رساندن اقتصاد به نقطه ثبات که این امر نیز موجب موارد مطلوبی نظیر کاهش آسیب‌های اجتماعی خواهد شد، می‌تواند به سمت افزایش فرزندآوری پیش برود.
سخنان این پژوهشگر حوزه جمعیت‌شناسی ناظر بر این مسأله است که هر چند عوامل اقتصادی بر روی مسأله فرزندآوری مؤثر هستند اما با تغییر نگرش فرهنگی می‌توان از این مشکلات عبور کرد، در عین حال که حکومت نیز باید عزم خود را برای بهبود شرایط اقتصادی در جهت تسریع دستیابی به این هدف جزم کند و این موضوع، مسأله‌ای کامل منطبق با عقل و منطق است.
حجت الاسلام محمد بیرانوند نیز در این رابطه در گفتگو با خبرنگار صاحب نیوز با اشاره به تغییر شاخص‌های جمعیتی از دو-سه سال گذشته تاکنون با اقداماتی که انجام شده است، مسأله تبلیغات فرهنگی را مهمترین علت این تغییر دانست و بیان کرد: قطعاً رفاه اقتصادی عامل مهمی در فرزندآوری است اما عامل اصلی نبوده و اگر کار فرهنگی بیشتری در این زمینه می‌شد تأثیر بیشتری نیز در آن می‌دیدیم.
کارشناس حوزه خانواده دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با تأکید بر ضرورت کار فرهنگی و رسانه‌ای اقناعی در زمینه تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری، گفت: درباره این مسأله باید بر روی خانواده‌ها تمرکز کرد و می‌توان با اقداماتی در کف جامعه مانند تشویق عروس و دامادها از طرف حلقه اطرافیان، با مواجهه احساسی، عاطفی و انگیزشی به این مهم دست پیدا کنیم.
وی از نمونه‌های موفق این اقدامات در نقاط مختلفی نظیر شهر زیار سخن به میان آورد و به نقش ارتباطات اطرافیان در حمایت از زوج‌های جوان برای افزایش فرزندآوری اشاره کرد.
حجت الاسلام بیرانوند پیش از این نیز با پرداختن به نقش ترویج فرهنگ غربی در کاهش فرزندآوری در جامعه ایرانی، گفته بود: طی مطالعاتی که در کشور انجام شده بود طیف وسیعی از خانواده‌هایی که یک یا دو فرزند دارند، از تمکن بالایی برخوردار هستند و نمی‌شود علت اقتصادی را برای این خانواده‌ها به عنوان مهمترین علت کاهش فرزندآوری منظور کرد.
در حوزه مذهبی اما سخنان مهمی پیرامون این مسأله وجود دارد. از جمله اشاراتی که بیان می‌کند با افزایش تعداد فرزندان از چهار فرزند، رزق و روزی فراوانی به سمت خانواده سرازیر می‌شود که از جمله در سخنان حجت الاسلام محمدمسلم وافی یزدی، از مبلغان حوزه جمعیت، بسیار دیده می‌شود.
حوزه جمعیت مسأله مبسوطی است که اگر قرار باشد به همه ابعاد آن پرداخته شود، بیش از یک گزارش و حتی یک کتاب را می‌طلبد اما در نوشتارهای این چنینی دست کم می‌توان نکاتی مانند آن چه در این گزارش بیان شد یعنی اهمیت عامل فرهنگی در فرزندآوری را ذکر کرد.
ارسال دیدگاه