باستان‌شناسی دریایی، با مطالعه‌ی کشتی‌های غرق شده، محموله‌های آنها و سایر آثار باستانی موجود در بستر دریا، اطلاعات ارزشمندی را در مورد زندگی دریانوردان، مسیرهای دریایی و فناوری‌های دریانوردی گذشته در اختیار ما قرار می‌دهد.

اهمیت باستان‌شناسی دریایی از جنبه‌های مختلفی قابل توجه است:

• درک تمدن‌های دریایی: با مطالعه‌ی بقایای کشتی‌ها و محموله‌های آنها، می‌توانیم به درک بهتری از فرهنگ، تجارت و زندگی روزمره‌ی مردم در تمدن‌های دریایی گذشته دست یابیم.
• کشف فناوری‌های دریایی: بررسی کشتی‌های باستانی، اطلاعات مهمی در مورد فناوری‌های دریانوردی و مهندسی آن دوران فراهم می‌کند که می‌تواند در توسعه‌ی فناوری‌های نوین نیز مورد استفاده قرار گیرد.
• حفاظت از میراث فرهنگی: باستان‌شناسی دریایی با شناسایی، مستندسازی و حفاظت از آثار باستانی زیر آب، از تخریب آنها توسط عوامل طبیعی و انسانی جلوگیری می‌کند.
• توسعه گردشگری دریایی: شناسایی و معرفی آثار باستانی زیر آب می‌تواند به توسعه‌ی گردشگری دریایی و ایجاد درآمد برای جوامع محلی کمک کند.

با وجود این اهمیت، باستان‌شناسی دریایی با چالش‌های زیادی همچون هزینه‌ی بالای کاوش‌ها، شرایط سخت کاری، تخریب آثار باستانی و قاچاق آنها روبرو است.

اما آینده‌ی این رشته با پیشرفت فناوری و افزایش آگاهی عمومی بسیار روشن است. استفاده از فناوری‌های نوین مانند سنجش از دور، سونار و ربات‌های زیرآبی، به باستان‌شناسان اجازه می‌دهد تا به مناطق دوردست و صعب‌العبور دسترسی پیدا کنند و کاوش‌های دقیق‌تری انجام دهند. همچنین، همکاری بین‌المللی در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب نقش مهمی در حفظ و نگهداری از این آثار ارزشمند ایفا می‌کند.

علاقه‌مندان به تحصیل در رشته‌ی باستان‌شناسی دریایی باید پیش‌زمینه‌ی قوی در رشته‌های باستان‌شناسی، تاریخ، جغرافیا و علوم دریایی داشته باشند. دروس تخصصی این رشته شامل مواردی مانند باستان‌شناسی زیر آب، اقیانوس‌شناسی، تاریخچه اکتشافات دریایی، تمدن‌های دریایی، تجارت دریایی، زیست‌شناسی دریایی، فیزیک و شیمی دریایی و غواصی علمی می‌شود.

در حال حاضر، رشته‌ی باستان‌شناسی دریایی به صورت مستقل در ایران ارائه نمی‌شود، اما برخی از دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دوره‌های تخصصی و کارگاه‌هایی در این زمینه برگزار می‌کنند.

بازار کار برای فارغ‌التحصیلان این رشته در ایران هنوز در ابتدای راه است و فرصت‌های شغلی گسترده‌ای وجود ندارد. اما با توجه به اهمیت میراث فرهنگی دریایی و توسعه‌ی گردشگری دریایی، انتظار می‌رود که در آینده نزدیک تقاضا برای متخصصان این حوزه افزایش یابد.

باستان‌شناسی دریایی شامل گرایش‌های مختلفی مانند باستان‌شناسی کشتی‌های غرق شده، باستان‌شناسی بندرها و شهرهای ساحلی، باستان‌شناسی زیر آب و باستان‌شناسی ساحلی است.

در نهایت، باستان‌شناسی دریایی رشته‌ای هیجان‌انگیز و پر رمز و راز است که به ما اجازه می‌دهد تا به اعماق تاریخ سفر کنیم و گنجینه‌های پنهان تمدن‌های گذشته را کشف کنیم. این رشته نه تنها به درک بهتر تاریخ و فرهنگ بشر کمک می‌کند، بلکه به حفاظت از میراث فرهنگی زیر آب نیز می‌پردازد.

منبع: اقتصاد آبی