بررسی ابعاد مهاجرت کُردها به تهران و اقلیم کُردستان

بیکاری، فقر، شرایط اقلیمی و آب و هوایی، دوری از امکانات تفریحی و رفاهی، کمبود امکانات پزشکی، نبود امکانات کافی برای رشد علمی و... همه و همه باعث شده است که مردم کُرد اقدام به مهاجرت گسترده به تهران و در سال های اخیر به کردستان عراق کنند.

[

به گزارش شبکه اطلاع رسانی دانا به نقل از کُردتودی، بشر از آغاز زندگی خود تاکنون همواره به دنبال یافتن مکانی بهتر و شرایط زندگی ایده آل تر اقدام به مهاجرت نموده است. مهاجرت در نگاهی کلی امری مثبت است؛ چراکه برای تبادل فرهنگی، رشد علمی و ... امری مهم و ضروری است. اما آنچه نگران کننده است؛ مهاجرت فزایندهای است که علیرغم میل باطنی مهاجران و به دلیل نبود رفاه، فقر، عدم دستیابی به امکانات علمی گسترده و فناوریهای نوین و... صورت میگیرد؛ و نیز نوع دیگری از مهاجرتهایی است که آگاهانه اما بر اساس اطلاعاتی نادرست و به دنبال رسیدن به اهدافی واهی مطابق میل خود مهاجران صورت میگیرد. هم اکنون بخش عظیمی از مردم کشور به دلیل چنین عواملی اقدام به مهاجرت به کلان شهرهای کشور خصوصاً تهران و حتی کشورهای دیگر میکنند. به طور نمونه در سالهای اخیر روند مهاجرت ایرانیها به کشور کانادا به طرز چشم گیری افزایش یافته است^{^[1]}. همچنین بخش عظیمی از مردم تهران را هم اکنون مهاجران تشکیل میدهند. حضور عظیم بسیاری از ترکها، لرها، سمنانیها، مازندرانیها و... حاکی از همین وضع است. مردم مناطق کردنشین ایران نیز از این امر مستثنی نبودهاند خصوصاً به دلیل مشکلات عدیدهای که دارند در سالهای اخیر اقدام به مهاجرت فزایندهای به تهران و کردستان عراق کردهاند. در این مقاله در نظر است ابعاد مهاجرت کردها^{^[2]} به تهران^{^[3]} و کردستان عراق مورد بررسی قرار گیرد. البته بیشتر مضرات چنین مهاجرتهایی در نظر است.

, شبکه اطلاع رسانی دانا, ^{^[1]}, ^{^[1]}, ^[1], ^[1], ^{^[2]}, ^{^[2]}, ^[2], ^[2], ^{^[3]}, ^{^[3]}, ^[3], ^[3],

مهاجرت

, مهاجرت,

مهاجرت از دیدگاه جغرافیدانان شکلی از حرکت جغرافیایی یا مکانی است که بین دو واحد جغرافیایی انجام میشود. مهاجرت به دو دسته اصلی تقسیم میشود. مهاجرتهای موقّت که خود به دو دسته روزانه و فصلی تقسیم میشوند و مهاجرتهای دائم . در مهاجرتهای دائم فرد برای همیشه مکانی را ترک و مکانی دیگر را برای زندگی و کار میگزیند. اما در مهاجرتهای موقت، گاه فرد مجبور است روزانه مسافت طولانی (گاهی چندین کیلومتر) را تا محل کار خود طی کند و در پایان روز دوباره به محل زندگی خود برگردد^{^[4]}. اما مهاجرت فصلی بیشتر شامل کشاورزان و کارگران ساختمانی و شغلهایی از این دست که وابستگی مستقیم به شرایط فصلی و آبوهوایی دارند؛ میشود. این افراد در فصل سرد خصوصاً در مناطق کوهستانی بیکار میشوند و ممکن است برای یافتن کار در ایام بیکاری اقدام به مهاجرت کنند. از نظر "دشینگکار^{^[5]}" مهاجرت فصلی یا چرخشی، ویژگی کوتاهمدت، تکراری یا دورهای داشته و بر اساس دورهی سالانه کشاورزی هماهنگ شده است.»(Deshingkar & Start, 2003, 2) به هر حال اهمیت مهاجرت تا اندازهای است که باعث شکلگیری فصل جدیدی در ادبیات با نام ادبیات مهاجرت در جهان شده است. «در دههی1970 هم مهاجرت فصلی وارد حوزهی ادبیات مهاجرتی شد و ماهیت تکراری و چرخشی آن بیشتر از تأثیرات اقتصادی مورد توجه بود.»(Rao,1976,34, Nelson,1994,73)

, ^{^[4]}, ^{^[4]}, ^[4], ^[4], ^{^[5]}, ^{^[5]}, ^[5], ^[5], Deshingkar & Start, 2003, 2, Rao,1976,34, Nelson,1994,73,

مهاجرت کردها به تهران و کردستان عراق

, مهاجرت کردها به تهران و کردستان عراق,

در سالهای اخیر روند مهاجرت کُردها نیز همچون بسیاری دیگر از مردم شهرهای ایران به سوی تهران افزایش یافته است. این در حالی است که بسیاری از کردها علیرغم میل قلبی خود مجبور به مهاجرت شده اند. وجود تفاوتهای فرهنگی، زبانی و در برخی موارد حتی مذهبی بر این نارضایتی کردها میافزاید اما با تمام این نارضایتیها، بیکاری، فقر، شرایط اقلیمی و آب و هوایی، دوری از امکانات تفریحی و رفاهی، کمبود امکانات پزشکی، نبود امکانات کافی برای رشد علمی و... همه و همه باعث شده است که مردم کرد اقدام به مهاجرت گسترده به تهران ودر سال های اخیر به کردستان عراق کنند.

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در سال 1391 استان لرستان اولین استان بیکار کشور و استانهای ایلام، فارس، کرمانشاه، گیلان، البرز و کردستان به ترتیب در ردههای بعدی بیشترین نرخ بیکاری کشور قرار دارند. بیکاری فزاینده باعث افزایش فقر در این مناطق نیز شدهاست و باید گفت که منظور از فقر، درآمد ناکافی نیست چرا که «رویکرد معیشتی نیز فقر را فراتر از ناکافی بودن درآمد میداند.»(wedington,2003,5)بیکاری و فقر در مناطق کردنشین کشور باعث مهاجرت بسیاری از مردم ساکن این مناطق به تهران و کردستان عراق شده است. البته عدهای نیز با وجود توان مالی کافی اقدام به مهاجرت به کلان شهرها و گاه حتی کشورهای دیگر میکنند و گاه تصور میکنند مهاجرت نه تنها باعث رشد و ترقی آنها و فرزندانشان بلکه باعث ارتقا شأن اجتماعی شان نیز میشود متأسفانه بسیاری از این گونه مهاجرتها با قطع کامل ریشههای فرهنگی و فراموشی آداب و رسوم و سنن همراه است. شرایط اقلیمی و آب و هوایی نیز بر افزایش مهاجرت از مناطق کرد نشین به نقاط دیگر دامن میزند. «بیش از 82 درصد مساحت استان کردستان کوهستانی و کوهپایهای است.»(مرکز آمار ایران،1386: 6) این امر باعث شدهاست که در فصل سرد، بسیاری از ساکنان این مناطق خصوصاً کشاورزان و کارگران ساختمانی بیکار شوند. همچنین ورود گرد و غبار فراوان در سالهای اخیر به مناطق غربی کشور و نبود امکانات پزشکی کافی باعث شدهاست تا شرایط زندگی برای بسیاری از مردم کرد دشوار شود؛ و مردم این مناطق آلودگی تهران را به غبار شدید شهر خود ترجیح دهند. چرا که در تهران با وجود آلودگی هوا دست کم امکانات پزشکی و درمانی کافی وجود دارد ولااقل تنفس آسانتر است.

, (wedington,2003,5), , ,

کمبود امکانات تفریحی، رفاهی و علمی و ... نیز از عوامل مهم افزایش مهاجرت بودهاست گرچه کردستان و مناطق کردنشین کشور دارای قدمت تاریخی بسیار و مناطق گردشگری بسیارند اما نبود امکانات کافی برای جذب توریست و اسکان مسافران باعث کاهش رشد اقتصادی و رفاهی آنها شدهاست. این در حالی است که در تهران امکان دسترسی به امکانات رفاهی و تفریحی، و فضاهای علمی و آموزشی و... به راحتی صورت میپذیرد.

وجود بزرگترین و بهترین دانشگاههای کشور در تهران، برگزاری سالانه بزرگترین نمایشگاههای کتاب و کالاهای دیگر، وجود بیمارستانهای مجهز با تعداد بسیار زیادی از پزشکان حاذق کشور، وجود پارکها و باغ موزههای بزرگ با امکانات تفریحی و رفاهی بسیار، هتلهای بزرگ و مجلل و ... همه و همه چیزهایی است که مردم سایر مناطق کشور را به سوی تهران جذب میکند.

, , , , , ,

کردها در تهران و کردستان عراق

, کردها در تهران و کردستان عراق,

مهاجران کردی که وارد تهران شدهاند در همه مناطق استان تهران پراکنده هستند. شاید به طور دقیق نتوان محلهی خاصی را برای کردها در نظر گرفت. اما در تهران، کوچهها و خیابانهای بسیاری وجود دارد که بر اساس نامهای کردی و مناطق کردنشین برگزیده شدهاست؛ چنانچه محله کردستان که در منطقه 6 تهران و خیابانهای اورامان، مریوان، بیجار، کنگاور در مناطق 6 و 7 و... تهران واقع شده اند.

, , , , ,

گرچه تعداد زیادی از کردهایی که ساکن تهران و یا کرج هستند و یا محل کارشان تهران است از شخصیتهای برجسته و فرهیخته کشورند^{^[6]}. اما آنچه که در این مقاله بررسی شده است بررسی وضعیت عموم کردهای مهاجر و عوامل نگران کننده این گونه مهاجرتها است.

, ^{^[6]}, ^{^[6]}, ^[6], ^[6],

در بعضی از مشاغل میتوان کردها را به صورتی گروهی و گسترده مشاهده نمود چنانچه بسیاری از آموزشگاههای موسیقی سنتی، اتوبارها،^{^[7]} و مراکز عرضه مستقیم میوه و تره بار^{^[8]} تهران توسط کردها اداره می شود؛ فروشندگی و عرضه کالاهای مختلف نیز توسط کردها در تهران رونق گستردهای دارد. عدهای از کردها در تهران تاجران بزرگی^{^[9]} هستند و مغازهها و فروشگاههای بزرگی را اداره میکنند اما در کنار این عده برخی نیز مجبور به دست فروشی^{^[10]} کنار خیابانها و مترو شدهاند. تحصیل بسیاری از جوانان کرد در رشتههایی چون جهانگردی و هتلداری، فیزیک هستهای و ... که در شهرهای آنها بازار کاری ندارد نیز باعث افزایش مهاجرت آنها به تهران شدهاست. گرچه تعداد دانشجویان محصل در این رشتهها اندک است اما به هر حال اکثر همین تعداد اندک نیز به مجبور به مهاجرت میشوند.

, , ^{^[7]}, ^{^[7]}, ^[7], ^[7], ^{^[8]}, ^{^[8]}, ^[8], ^[8], , , ^{^[9]}, ^{^[9]}, ^[9], ^[9], , ^{^[10]}, ^{^[10]}, ^[10], ^[10], , , ,

البته مهاجرت کردها به تهران مزایایی هم دارد حضور پررنگ کردها در بعضی مناطق باعث آشنایی بیشتر مردم تهران با فرهنگ و زبان آنها شدهاست به طوری که بسیاری از مردم تهران برای فرزندان خود نامهای کردی میگذارند و در دههی اخیر، نامهای روناک، روژینا، روژین، روژان و... از نامهای متداولی است که غیرکرد زبانان برای فرزندان خود انتخاب میکنند.

مردم کرد ایران طی مدت زمان کوتاهی مهاجرت وسیعی نیز به سمت کردستان عراق داشتهاند گرچه این موضوع ریشهای تاریخی دارد چراکه میان بسیاری از کردهای ایران و عراق نسبتهای قومی وجود دارد اما به استقلال رسیدن بخش کرد نشین عراق در سالهای اخیر باعث افزایش مهاجرت کردها به عراق شده است وجود شغلهای فراوان در شهرهای هولیر^{^[11]} و سلیمانیه با در آمد بسیار عمدهترین علت مهاجرت کردهای ایران به عراق بوده است. در حال حاضر بسیاری از کردهای ایرانی به عنوان استاد دانشگاه، روزنامه نگار و نویسنده، مهندس عمران، خواننده و نوازنده، تاجر و... در عراق مشغول به کار هستند. این مهاجرت به لحاظ فرهنگی مضرات کمتری را با خود به همراه دارد چراکه به هر حال وجود زبان و فرهنگ مشترک مانع از فراموش شدن فرهنگ کردی میشود اما این مهاجرت به هر صورت مهاجرتی برون مرزی است و بسیار نگران کننده است.

, ^{^[11]}, ^{^[11]}, ^[11], ^[11],

در جستجوی خویش و خویش

, در جستجوی خویش و خویش,

هنگامی که محیط زندگی از کیفیت مطلوبی برخوردار نباشد و افراد احساس نارضایتی کنند اقدام به مهاجرت میکنند؛ چرا که «محیط با کیفیت مناسب، احساس رفاه و رضایتمندی را برای جمعیت آن از طریق ویژگیهای فیزیکی یا اجتماعی و یا نمادین به وجود میآورد.»(van kamp& others,2003,7) و «رضایتمندی از محل سکونت نیز به عواملی از قبیل امکانات و خدمات تفریحی و رفاهی، فرهنگی، آموزشی، امنیت و آرامش و وجود فضای تعاملات اجتماعی بستگی دارد.»(پور احمد و دیگران،1390: 21)

, van kamp& others,2003,7,

اما همین که افراد دست به مهاجرت میزنند و با چالشهایی چون «یادگیری یک زبان جدید، تفاوتهای فرهنگی و هنجاری، دور شدن از فرهنگ آبا و اجدادی روبه رو میشوند، برای آنها فرایند سازگاری استرسزا میباشد.»(Marta,2001:841) و اگر این افراد نتوانند در فرایند سازگاری با محیط جدید موفق شوند «دچار فشارهای روانی و استرس میشوند که خود بر سایر شیوههای زندگی آنها تأثیر میگذارد.»(Yuorenkoski,1998:219, Harpham,2004:234) به طور نمونه در بسیاری از موارد خصوصاً در شغلهای سخت که کارگران زحمت زیادی را متحمل میشوند و درآمد چندانی هم ندارند نارضایتی آنها از وضعیتشان باعث بروز پرخاشگری در آنها میشود^{^[12]}. البته این استرس در بین مهاجران فصلی که به طور دائم از محل زندگی خود دور نشدهاند و در بین دانشجویان که از حمایت اجتماعی و احترام برخوردارند کاهش مییابد. در نگاهی کلی میتوان گفت: «افراد با تحرک اجتماعی بالا، درآمد بالا و برخوردار از حمایتهای اجتماعی و مالی و روانی دارای سلامت روان بهتری میباشند.»(Desouza,2005:16)

, Marta,2001:841, Yuorenkoski,1998:219, Harpham,2004:234, ^{^[12]}, ^{^[12]}, ^[12], ^[12], Desouza,2005:16,

مهاجرت کردها به تهران معایب و مزایای بسیاری دارد؛ کردها نیز به مانند بسیاری از مهاجران پس از مهاجرت با ورود به محیطی با فرهنگ و زبان جدید مجبور میشوند بسیاری از رسومات خود را ترک کنند. کمتر لباس کردی بپوشند و یا بیشتر فارسی صحبت کنند و مسائل بسیاری از این دست؛ خصوصاً این شتاب فراموشی فرهنگی در نسل بعدی مهاجران و بچههایی که در تهران متولد میشوند بارزتر است به گونهای که در برخی موارد، نسل جدید دیگر قادر به صحبت کردن به کردینیستند و یا خواندن و نوشتن به کردی را به اندازهی پدرها و مادرهای خود نمیدانند. بسیاری از مهاجران نیز پس از مدت اندکی دچار تنهایی و غربت میشوند به همین دلیل همواره به دنبال یافتن نشانی از خویش^{^[13]} و ریشههای گذشته خود و نیز در جستجوی خویش^{^[14]} به ایجاد شغلها و تشکلهای گروهی دست میزنند و یا هنگامی که به کردزبانی برخورد میکنند با صدای بلند و با شوق بسیار کردی حرف میزنند. همچنین بسیاری از کردها نیز میکوشند در هر شغل و جایگاهی که هستند ریشههای فرهنگی خود را حفظ کنند به طوری که بسیاری از کردها همواره کلاش^{^[15]} کردی میپوشند و یا بر روی مغازههای خود نام کردی قرار میدهند. به طور نمونه بسیاری از مغازههای تهران که توسط مالکین کرد اداره می شوند؛ نامهای کردی چون ژوان، کابوکی، هتاو و... دارند.

, ^{^[13]}, ^{^[13]}, ^[13], ^[13], ^{^[14]}, ^{^[14]}, ^[14], ^[14], ^{^[15]}, ^{^[15]}, ^[15], ^[15],

نتیجه گیری:

, نتیجه گیری:,

- مهاجرت در نگاهی کلی، امری مثبت است و برای تبادلات فرهنگی، رشد علمی و ... بسیار مهم و ضروری است اما اگر از روی ناچاری و به اجبار صورت گیرد و یا بر اثر عدم آگاهی کافی باشد امری منفی است و در بسیاری از موارد پیامدهای تلخی را به همراه دارد.

- بیکاری، فقر، نبود امکانات مناسب علمی، رفاهی، بهداشتی و ... باعث کاهش کیفیت زندگی و نارضایتی بسیاری از مردم کرد از محیط زندگیشان و مهاجرت آنها به تهران و کردستان عراق شده است.

- طبقهی اجتماعی، سرمایه و میزان در آمد، رابطه مستقیمی با سلامت روحی و روانی مهاجران کرد دارد.

- مهاجرت کردها به تهران خطر فراموشی فرهنگ و زبان اصیل کردی را خصوصاً برای نسل های بعدی که در تهران متولد میشوند، به همراه دارد.

- اگر اقداماتی گسترده در جهت رفع مشکلات مردم کرد ساکن مناطق غربی کشور صورت گیرد از مهاجرت کردها به تهران و کردستان عراق بسیار کاسته خواهد شد چرا که بسیاری از مهاجران را شرایط نامطلوب زندگی در محیط زندگیشان وادار به مهاجرت کرده است.

منابع:

, منابع,

1) احمدپور، احمد و دیگران.(1390). بررسی نقش کیفیت محیط سکونتی در مهاجرتهای درونشهری، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 75، ص 36-17

, ,

2- Deshingkar, P. and Start, 2003, Seasonal Migration for Livelihood: Coping, Accumulation and Exclusion, Working Paper, 220, ODI, London, UK.

, 2- Deshingkar, P. and Start, 2003, Seasonal Migration for Livelihood: Coping, Accumulation and Exclusion, Working Paper, 220, ODI, London, UK.,

3- Harpham, T. (2004), “Urbanization and mental Health in Developing Countries: A Research Role For Social Scintits . Public Health Professional and Social Psychiatrists : Social Science And Medicine . vol. 3.

, 3- Harpham, T. (2004), “Urbanization and mental Health in Developing Countries: A Research Role For Social Scintits . Public Health Professional and Social Psychiatrists : Social Science And Medicine . vol. 3. ,

4- Rao, U., 1994, Palamoor Labor: a Study of Migrant Labor in Maha Bubnaga r District, Hyderbad, C.D. Deshmukh Impact Center, Council for Social Development.

, 4- Rao, U., 1994, Palamoor Labor: a Study of Migrant Labor in Maha Bubnaga r District, Hyderbad, C.D. Deshmukh Impact Center, Council for Social Development.,

5- Van Kamp, Irene, Kees Leidel Meijer, Gooitske Marsman, Augustinus de Hollander, 2003,

, 5- Van Kamp, Irene, Kees Leidel Meijer, Gooitske Marsman, Augustinus de Hollander, 2003,,

Urban Environmental Quality and Human Well-being towards a Conceptual

, Urban Environmental Quality and Human Well-being towards a Conceptual,

Framework and Demarcation of Concepts: a literature study. in landscape and urban

, Framework and Demarcation of Concepts: a literature study. in landscape and urban,

planning, No. 65, PP. 5-18.

, planning, No. 65, PP. 5-18.,

6- Wedingttone, C., 2003, Livelihood Outcome of Migration for Poor People Development Research Center on Migration, Globalization and Poverty, Working Papers T1.

, 6- Wedingttone, C., 2003, Livelihood Outcome of Migration for Poor People Development Research Center on Migration, Globalization and Poverty, Working Papers T1.,

7- Desouza, R. 2005, Migration and Mental Health Migrant news, Vol .3 No. 22.

, 7- Desouza, R. 2005, Migration and Mental Health Migrant news, Vol .3 No. 22.,

8- Yuorenkoski, M. et al. (1998), “Long-term Mental Hearth Outcome of Returning Migrant Children and Adolescents”, European Child and Adolescent Psychiatry, vol. 7.

, 8- Yuorenkoski, M. et al. (1998), “Long-term Mental Hearth Outcome of Returning Migrant Children and Adolescents”, European Child and Adolescent Psychiatry, vol. 7.,

[1]. گفتگو با عدهای از ایرانیان مهاجر ساکن کشور کانادا (شهرهای ونکوور و تورنتو).

[2]. در این مقاله کردها به عنوان نمونهای از مهاجران بررسی میشوند و مشکلات آنها در واقع مشکلات همه مهاجران است تنها به دلیل این که اکثر مخاطبان خبرگزاری کرد هستند این گزینش صورت گرفته است.

[3]. محور اصلی بررسی تهران است.

[4]. بسیاری از مردمی که در حومه کلان شهرها زندگی میکنند با چنین معضلی مواجه هستند.

[5].Deshingkar

[6]. از میان این این افراد میتوان به دکتر میر جلال الدین کزازی استاد برجسته ادبیات، نویسنده بزرگ کشور علیاشرف درویشیان، شهرام ناظری هنرمند فرهیخته و ... اشاره کرد.

[7]. مشاهده مستقیم و گفتگو با عدهای از مردم کردی که در اتوبارهای خیابانهای تجریش، نیاوران، هفت تیر، فاطمی، مطهری، شریعتی، پاسداران و ... کار میکنند.

[8]. مشاهده مستقیم و گفتگو با عده ای از کردهایی که در مراکز میوه و تره بارتجریش، نیاوران، اختیاریه، فرمانیه، کامرانیه، دارآباد، قلهک، شریعتی، معلم، هفت تیر و... به صورت گروهی کار میکنند.

[9]. مشاهده مستقیم و گفتگو با برخی از تاجران پارچه و فروشندگان لوازم خانگی و کالاهای تجملی که در خیابانهای مولوی، سهراه امین حضور و لاله زار هستند.

[10]. مشاهده مستقیم و گفتگو با عدهای از دستفروشانی که در خیابانهای انقلاب، نیاوران و ... و مترو حضور دارند.

[11]. اربیل.

[12]. مشاهده موردی برخورد برخی از کارکنان کُرد میوه و تره بار در مناطق مختلف تهران.

[13]. خود.

[14]. خویشاوند.

[15]. نوعی پایافزار و کفش کردی که از گذشته و تا هم اکنون استفاده میشود.

[1]. گفتگو با عدهای از ایرانیان مهاجر ساکن کشور کانادا (شهرهای ونکوور و تورنتو).

,
, [1], [1],

, [2], [2],

[3]. محور اصلی بررسی تهران است.

, [3], [3],