دانا گزارش می دهد؛
تلاش برای نزدیکی رفتار سیاسی طالبان به منافع ایران/آیا نگاه ژئوپولتیک تامین کننده حق آبه ایران خواهد بود؟
سفر عراقچی به افغانستان به عنوان اولین سفر یک مقام عالیرتبه ایران از زمان روی کار آمدن طالبان در کابل فرصتی را فراهم کرد تا با در نظر گرفتن اهمیت ژئوپولتیک روابط دو کشور منافع تجاری و امنیتی به عنوان چشم انداز دو طرف پیگیری شود.
به گزارش خبرنگار سیاسی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ نخستین سفر سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان به افغانستان در شرایطی رخ داد که افغانستان در طول یک سال گذشته با چالش های امنیتی و سیاسی بسیاری مواجه بود.
در طول یک سال گذشته چندین مقام ارشد طالبان در حملات مختلف که عمدتا مسئولیت آن را داعش بر عهده گرفت، جان خود را از دست دادند از سوی دیگر تنش‌های مرزی میان افغانستان و پاکستان نیز در طول یک سال گذشته رو به افزایش بوده است که بر مسئله امنیت داخلی این کشور تاثیر قابل توجهی داشته است.
با این وجود اما حکومت سرپرست افغانستان توانست یک تحول مهم در عرصه دیپلماسی را نیز در سال 2024 تجربه کند و آن پذیرش سفرای طالبان توسط برخی کشورها و افتتاح نمایندگی‌های چندین کشور عربی در کابل بود.
در مسئله ایران و افغانستان باید گفت که مسئله بازگشت شهروندان افغان به کشورشان مسئله مهمی است که در طول یک سال گذشته به عنوان یکی از مسائل مهم و چالشی در ایران مطرح شده و دستگاه دیپلماسی و امنیتی کشور به شکل جدی با آن مواجه بودند.
موضوع سدسازی در افغانستان و عدم پرداخت حق آبه ایران نیز مسئله دیگری بود که سال گذشته واکنش های بسیاری را به دنبال داشت.
پیوندهای هویتی ایران و افغانستان و احترام به منافع متقابل
پس از آنکه دولت طالبان در افغانستان به آب گیری سد پاشدان در نقطه مشترک هریرود اقدام کرد، واکنش های بسیاری از سوی مقامات کشورمان نسبت به این اقدام صورت گرفت.
ساکنین حوضه آبریز هریرود در هر دو کشور ایران و افغانستان طی سالیان سال، از جریان طبیعی این رودخانه فرامرزی بهره‌مند شده‌اند و حقوق عرفی و تاریخی برای هر دو طرف ایجاد شده بود با این حال اما اقدام یکجانبه طرف افغانی نسبت به بهره‌برداری یکجانبه از رودخانه هریرود نه‌تنها تأمین آب شرب و بهداشت چند میلیون نفر را متأثر کرده، بلکه موجب خواهد شد که محیط زیست پایین دست هیرود متحمل آسیب های گسترده محیط زیستی شود.
ایران بارها در چارچوب مذاکرات دیپلماتیک اعتراض رسمی خود نسبت به اثرات منفی فرامرزی ناشی از اقدامات سدسازی یکجانبه طرف افغان در حوضه هریرود را اعلام کرده است و از این طریق خواستار همکاری مشترک برای ارزیابی و کاهش این اثرات و انتخاب توسعه پایدار به جای توسعه مخرب بوده اما این رایزنی های دیپلماتیک در میدان عمل نتیجه بخش نبوده است.
ساخت سد پاشدان توسط افغانستان روی یکی از سرشاخه‌های هریرود، مشکلات متعددی را برای تأمین آب شرب مردم در محدوده خراسان رضوی ایجاد می‌کند.
براساس قوانین بین الملل بهره برداری از آب های مرزی مشترک باید با در نظر گرفتن منافع طرفین صورت گیرد از این رو بهره برداری یک جانبه افغانستان از هیرود به عنوان یکی از موارد نقض قوانین بین المللی در حوزه آب به شمار می رود.
در قرارداد‌های مختلف، افغانستان متعهد به تأمین حق‌آبه ایران از هیرمند شده، اما در عمل اجرای این تعهدات با مشکلات جدی روبه‌رو بوده است. از نظر تاریخی، این تنش‌ها را می‌توان به دو عامل اصلی نسبت داد: ساختار‌های دولتی ناپایدار در افغانستان و کاهش بارش‌ها در منطقه. دولت مرکزی افغانستان به‌طور مداوم با چالش‌های داخلی و خارجی مواجه بوده که توانایی این کشور را در مدیریت منابع مشترک آبی کاهش داده است. از سوی دیگر، کاهش بارش‌ها و بروز خشکسالی‌های مکرر در منطقه سیستان و بلوچستان ایران نیز به شدت این تنش‌ها افزوده است.
اسماعیل بقایی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان در این باره با اشاره به اینکه از افغانستان انتظار می‌رود در استمرار جریان آب از رودخانه‌های مرزی که از سمت افغانستان به ایران جریان دارد، همکاری کرده و موانع ایجادشده را مرتفع نمایند گفت: جمهوری اسلامی ایران بارها به طرق مقتضی به‌ویژه از مجاری دیپلماتیک رسمی و سازوکارهای کارکردی(فنی)، به طرف‌های افغان تاکید کرده است که بهره‌برداری از منابع و حوضه‌های آبی نمی‌تواند بدون رعایت حقوق ایران وفق معاهده‌های دوجانبه یا اصول و قواعد عرفی قابل اعمال و نیز اصل مهم حسن همجواری و همچنین ملاحظات زیست‌محیطی صورت گیرد.
تجارت و امنیت نقاط برجسته روابط ایران و افغانستان
سفر عراقچی به افغانستان به عنوان اولین سفر یک مقام عالیرتبه ایران از زمان روی کار آمدن طالبان در کابل فرصتی را فراهم کرد تا وزیر امور خارجه با «امیرخان متقی» ، وزیر خارجه حکومت سرپرستی افغانستان، درباره مهاجران افغانی و لزوم ساماندهی آن‌ها و بازگشت با عزت به کشورشان گفتگو کند.
پرداختن به مسئله «حق آبه ایران از هیرمند» نیز از مسائل مورد توجه در این سفر بود که به گفته تیم همراه با عراقچی، طرف افغان تاکید داشته است تمام امکانات فنی‌شان را بسیج کرده که آب‌ها به سمت ایران حرکت کند و هدر نرود.
این در حالی است که پیش از این در اردیبهشت 1403 و در دولت سیزدهم بخشی از حق آبه ایران از هیرمند تامین شده بود.
با پیگیری های دولت شهید رئیسی در اردیبهشت سال گذشته بخشی از حقابه ایران از سوی افغانستان پرداخت و وارد خاک ایران در منطقه «جریکه» سیستان شده بود. حالا اما باید منتظر ماند تا نتیجه مذاکرات دولت چهاردهم برای تامین حق آبه ایران تامین خواهد شد یا نه؟
به نظر می رسد سفر یک روزه عراقچی به افغانستان با درک اهمیت ژئوپلیتیک این کشور همسایه برای ایران که اولویت تجارت و امنیت را برای دیپلماسی کشورمان برجسته می کند در تلاش است تا رفتار سیاسی مقامات افغانستان را بیش از قبل به منافع ملی ایران نزدیک کند.
ارسال دیدگاه