گزارش دانا از طرح تأمین منابع سبد کالا از منافع واردات خودرو؛
امید یا ناامیدی؟ چرا طرح حمایت از فقرا هنوز جا مانده است؟/ داستان تکراری قانونی خوب با اجرایی بد
طرح کالابرگ الکترونیک، که سال گذشته با شعار «حمایت عادلانه از فقرا» راهاندازی شد، امسال به دلیل کمبود اعتبار و تأخیر در اجرای تصمیمات کلیدی، تنها دو بار اجرا شده است. این در حالی است که منابع مالی آن باید از طریق حذف یارانه از ثروتمندان و تغییر نرخ ارز کالاهای اساسی تأمین میشد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ یکی از مهمترین وعدههای اقتصادی دولت چهاردهم، تقویت حمایتهای معیشتی از اقشار کمدرآمد بود. برای این منظور، کنار یارانه نقدی، طرح کالابرگ الکترونیک راهاندازی شد تا بخشی از هزینههای خانوارهای فقیر را مستقیماً برای خرید کالاهای اساسی پوشش دهد، اما امسال، با وجود وعدههای فراوان، این طرح تنها دو بار اجرا شده و خانوارهای هدف هنوز منتظر پرداختهای منظم هستند.
چرا منابع کالابرگ مهیا نشد؟
طرح کالابرگ الکترونیک بر این اساس طراحی شده بود که:
- 3 دهک پایین درآمدی جامعه (حدود ۲۰ میلیون نفر) هر ماه کالابرگ دریافت کنند.
- منابع مالی آن از دو مسیر تأمین شود:
- حذف یارانه نقدی از 3 دهک بالای درآمدی (دهکهای ۸ تا ۱۰)
- تغییر نرخ ارز ترجیحی کالاهای اساسی از ۲۸۵۰۰ به ۳۸۵۰۰ تومان
اما در عمل:
- حذف یارانه از ثروتمندان به صورت کامل و سریع انجام نشد.
- نرخ ارز ترجیحی کالاهای اساسی تغییر نکرد.
نتیجه؟ اعتبار لازم برای کالابرگ فراهم نشد و دولت مجبور شد تا این مرحله، فقط دو نوبت کالابرگ با اعتبار ۲۵ هزار میلیارد تومان پرداخت کند.
راهکار جدید؛ خودروی خارجی، اعتبار داخلی
با کمشدن گزینههای قدیمی، دولت به سراغ راهکارهای جایگزین رفت. یکی از مهمترین آنها، اصلاح آییننامه واردات خودرو توسط ایرانیان خارج از کشور بود.
بر اساس این طرح:
- هر ایرانی مقیم خارج، میتواند یک دستگاه خودرو با تعرفه تخفیفدار (۶۰٪) وارد کند.
- عوارض دریافتی از این واردات، به صندوق کالابرگ اختصاص مییابد.
سیدحمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه، گفت: این طرح نه تنها درآمد جدیدی برای دولت ایجاد میکند، بلکه از نظر صرفهجویی در مصرف سوخت هم مفید است، چون خودروهای وارداتی معمولاً مصرف کمتری دارند.
همچنین، سامانه جامع تجارت اعلام کرد که سرمایهگذاران خارجی نیز میتوانند خودرو وارد کنند و این مسیر نیز میتواند منبع درآمدی اضافی برای کالابرگ باشد.
چقدر درآمد از واردات خودرو میآید؟
با توجه به شرایط:
- سقف کل واردات: ۱۰۰ میلیون یورو
- میانگین قیمت هر خودرو: ۲۵ هزار یورو
- تعرفه تخفیفدار: حدود ۶۰۰۰ یورو در هر دستگاه
در نتیجه:
- حدود ۴۰۰۰ دستگاه خودرو میتواند وارد شود.
- درآمد دولت: ۲۴ میلیون یورو (معادل ۱.۷ هزار میلیارد تومان با نرخ ۷۰ هزار تومانی)
اما این رقم، نسبت به نیازهای کالابرگ بسیار ناچیز است. برای تأثیرگذاری واقعی، باید حجم واردات به ۲۰ هزار دستگاه برسد — چیزی که در شرایط فعلی غیرمحتمل است.
حذف یارانه از ثروتمندان؛ ۳ میلیون نفر حذف شدند
بر اساس تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت موظف است ۴۰ هزار میلیارد تومان از محل صرفهجویی در یارانه، به حمایت از محرومان اختصاص دهد.
تاکنون، حدود ۳ میلیون نفر از فهرست یارانه نقدی حذف شدهاند. این حذف بر اساس معیارهایی مانند:
- دارایی بانکی
- مالکیت خودرو و مسکن
- تراکنشهای مالی
انجام شده است.
اما برخی خانوارها ادعا میکنند به اشتباه حذف شدهاند و این موضوع باعث اعتراضاتی شده است. این امر، شک به این میاندازد که آیا واقعاً ۴۰ هزار میلیارد تومان صرفهجویی حاصل خواهد شد؟
پیششرایط موفقیت کالابرگ؛ از زیرساخت تا شفافیت
برای اینکه کالابرگ الکترونیک واقعاً مؤثر باشد، چند شرط اساسی باید فراهم شود:
-
تشخیص دقیق فقرا:
بدون یک بانک اطلاعاتی قوی و یکپارچه، تشخیص دهکهای درآمدی با خطای بالایی همراه است. -
زیرساخت الکترونیک قوی:
سامانههای پرداخت، ارتباط با فروشگاههای زنجیرهای و مدیریت تراکنشها باید بدون وقفه کار کنند. -
ثبات قیمت کالاهای اساسی:
اگر قیمتها روزانه تغییر کند، کالابرگ معنا نخواهد داشت. نظارت بر بازار، جلوگیری از احتکار و تنظیم قیمت ضروری است. -
شفافیت و پاسخگویی:
دولت باید بهطور منظم گزارش دهد:- چه مقدار اعتبار تخصیص یافته؟
- چه تعداد خانوار مشمول شدهاند؟
- چگونه منابع جمعآوری شدهاند؟
-
سازوکار بازبینی:
خانوارهایی که به اشتباه حذف شدهاند، باید بتوانند درخواست بازنگری دهند و در صورت تأیید، دوباره مشمول شوند.
کالابرگ، فقط یک کارت نیست، یک سیاست است
کالابرگ الکترونیک تنها یک کارت الکترونیکی نیست، بلکه نمادی از تغییر سیاست یارانهدهی است. هدف آن این است که:
- یارانه به جای آمدن به جیب همه، مستقیماً به خرید کالاهای ضروری تخصیص یابد.
- از هدررفت یارانه در مصارف غیرضروری جلوگیری شود.
- و قدرت خرید واقعی فقرا افزایش یابد.
اما اگر این طرح با کمبود اعتبار، ضعف فنی و بیعدالتی در شناسایی همراه باشد، نه تنها موفق نخواهد بود، بلکه اعتماد مردم را هم از دست خواهد داد.
کالابرگ، یک طرح با پتانسیل بالا، اما با اجرای ضعیف
طرح کالابرگ الکترونیک ایدهای درست است، اما اجرای ضعیف آن، نتیجه را زیر سؤال برده است. برای موفقیت، دولت باید:
- منابع مالی آن را به صورت پایدار و شفاف تأمین کند.
- زیرساختهای فنی و اطلاعاتی آن را تقویت کند.
- و به جای تمرکز بر یک راهکار، ترکیبی از راهحلهای نوین را دنبال کند.
ارسال دیدگاه