دانا گزارش می دهد؛
آتش در قلب میراث میلیونها ساله هیرکانی؛ جنگلهای باستانی الیت زیر شعلههای بیتدبیری
آتشسوزی در جنگلهای هیرکانی الیت وارد مرحلهای شده که دیگر نمیتوان آن را یک حادثه مقطعی نامید؛ این بحران، محصول مستقیم ضعف مدیریت، تأخیرهای عجیب و ناهماهنگی در دولت چهاردهم است.
به گزارش خبرنگار شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ آتشسوزی گسترده در جنگلهای باستانی «الیت» واقع در شهرستان چالوس، یکی از ارزشمندترین مناطق هیرکانی کشور که از روز دهم آبان ماه آغاز شده است اکنون با گذشت بیش از دو هفته، همچنان ادامه دارد. این حریق که بخشهای وسیعی از پوشش گیاهی و درختان کهنسال این منطقه را تهدید میکند، زنگ خطری جدی برای نحوه مدیریت بحران در عرصههای طبیعی محسوب میشود.
جنگلهای الیت، بهعنوان بخشی از میراث جهانی هیرکانی، بیش از ۵۰ میلیون سال قدمت دارند و در طول دورانهای مختلف زمینشناسی از جمله عصر دایناسورها توانستهاند زنده بمانند. این اکوسیستم منحصر بهفرد، زیستگاه گونههای گیاهی و جانوری کمیاب و ذخیرهگاهی برای تنوع ژنتیکی محسوب میشود. هر درخت کهنسال و هر هکتار از این جنگلها، بخشی از تاریخ طبیعی و میراث طبیعی کشور است؛ بنابراین، وقوع آتشسوزی در این منطقه نه تنها یک حادثه محیط زیستی، بلکه تهدیدی جدی برای بخشی از هویت طبیعی ایران است.
بر اساس بررسیهای اولیه، حریق در ارتفاعات صخرهای الیت با منشأ انسانی آغاز شده است. نقاط شروع آتش در مناطقی با شیبهای تند و پوشش جنگلی متراکم بوده و دسترسی به آنها تنها با تجهیزات سبک یا نیروی انسانی ممکن است. این شرایط طبیعی صعبالعبور، کنترل حریق را از نخستین ساعات با چالش جدی مواجه کرد و هر تلاش موقت برای خاموش کردن شعلهها، به دلیل خشکی شدید پوشش گیاهی و وجود لاشبرگهای انبوه، با شعلهور شدن دوباره آتش بینتیجه ماند.
تأخیر در سازماندهی عملیات و نبود هماهنگی کامل میان دستگاههای مسئول، باعث شد که حریق به مناطق وسیعتر سرایت کند. در حالی که امروز چندین فروند بالگرد، هواپیماهای آبپاش و نیروهای هوایی و زمینی در محل حضور دارند، این تجهیزات اگر در ساعات اولیه حادثه بهکار گرفته میشدند، میتوانستند از گسترش حریق جلوگیری کنند.
یکی از نکات مهم این بحران، ضعف ساختاری در مدیریت و هماهنگی عملیات اطفای حریق است. اعلامهای پیش از موعد «مهار آتش» و عدم شفافیت در ارائه اطلاعات، باعث شد که منابع و تجهیزات موجود بهطور کامل و مؤثر مورد استفاده قرار نگیرند. این امر نه تنها عملیات را مختل کرد، بلکه نشان داد که برنامههای پیشگیرانه و آمادگی لازم برای مقابله با بحرانهای جنگلی در سطح ملی و استانی کافی نبوده است.
بررسیها نشان میدهد که هماهنگی برای اعزام بالگردها و هواپیماهای آبپاش در روزهای ابتدایی حادثه با تأخیر مواجه شد. این تعلل در شرایطی رخ داد که هر ساعت تأخیر، به گسترش آتش و افزایش خسارت به اکوسیستم منجر میشد. علاوه بر این، اعلامهای غیرشفاف و اطلاعات متناقض درباره وسعت آتش و زمان مهار واقعی، موجب سردرگمی نیروهای عملیاتی و کاهش اثرگذاری اقدامات شد.
جنگلهای الیت تنها مجموعهای از درختان نیستند؛ این جنگلها ذخیرهگاه گونههای نادر، زیستگاه تنوع زیستی و سندی از تاریخ زمیناند. گزارشها نشان میدهد بخش قابل توجهی از درختان کهنسال سوختهاند و اکوسیستمهای حساس منطقه دچار آسیب جدی شدهاند. علاوه بر درختان، لاشبرگها و پوشش گیاهی کف جنگل، که نقشی اساسی در تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش دارند، در بسیاری از نقاط از بین رفتهاند. خسارات وارده نیازمند برنامههای بلندمدت احیای اکوسیستم، بازسازی پوشش گیاهی و مدیریت پایدار جنگل است.
دولت چهاردهم در هفتههای اخیر تلاش کرده است با اعزام نیروهای تخصصی، بالگردها و هواپیماهای آبپاش، مهار آتش را در دستور کار قرار دهد. علاوه بر این، تصمیماتی برای اعزام کمکهای خارجی و بهرهگیری از ظرفیتهای بینالمللی اتخاذ شده است. با این حال، شواهد نشان میدهد که این اقدامات بهدلیل تأخیر اولیه و ضعف هماهنگی، هنوز نتوانستهاند خسارات گسترده را مهار کنند.
اقدامات دولت در این بحران، اگرچه در مراحل بعدی سرعت گرفت، اما تعلل در ساعات اولیه و ناتوانی در استفاده بهینه از منابع، موجب شد تا بخشی از جنگلهای ارزشمند و کهنسال الیت از بین برود؛ اکنون ضرورت دارد دولت برنامهای جامع و شفاف برای احیای منطقه، جبران خسارت و جلوگیری از تکرار چنین فاجعهای ارائه دهد.
در این رابطه مهدی یونسی رستمی استاندار مازندران با تشریح آخرین وضعیت عملیات اطفای حریق در جنگلهای چالوس تصریح کرد: با بسیج تمامی ظرفیتهای محلی، استانی و ملی، روند مهار آتش با سرعت در حال انجام است و نیروهای امدادی، منابع طبیعی، هلالاحمر و مجموعه مدیریت بحران استان بهطور مداوم در منطقه حضور دارند.
وی با اشاره به اهمیت حفاظت از جنگلهای هیرکانی بهعنوان میراث ارزشمند طبیعی کشور، بر لزوم بررسی دقیق جزئیات حادثه، شناسایی عوامل بروز آتشسوزی و برخورد قانونی با مقصران احتمالی تأکید کرد و گفت: هیچگونه کوتاهی در پیگیری عوامل آتشسوزی پذیرفتنی نیست و موضوع از طریق مراجع ذیصلاح با دقت کامل دنبال میشود.
در واقع؛ آتشسوزی در جنگلهای الیت، یک حادثه طبیعی صرف نیست؛ بلکه نمایانگر ضعف ساختاری در مدیریت بحران، فقدان آمادگی، تأخیر در تصمیمگیری و نبود برنامههای پیشگیرانه است. میراث طبیعی ایران، بهویژه جنگلهای هیرکانی، نیازمند توجه ویژه، برنامهریزی بلندمدت و هماهنگی کامل میان نهادهای مسئول است.
دولت پزشکیان و دستگاههای مرتبط، علاوه بر اطفای کامل حریق، مسئول ارائه گزارش شفاف و دقیق درباره علت حادثه، زمان واقعی مهار، میزان خسارات و برنامههای بازسازی هستند. عدم پاسخگویی و ادامه رویههای ناکارآمد، تهدیدی جدی برای سایر مناطق جنگلی کشور و میراث طبیعی آینده ایران خواهد بود.
اگر امروز از این حادثه درس گرفته نشود، فردا جنگلهای دیگر نیز در معرض خطر مشابه قرار خواهند گرفت و میراث ملی و جهانی کشور در خطر نابودی قرار میگیرد.
ارسال دیدگاه