فرهنگ انتظار در ایران/ بخش اول
فرهنگ انتظار زمینه ساز و رهنمون‌کننده به سوی حرکت‌های سازنده
نام مهدی(عج) و قیام او در همیشه تاریخ، خاطر ایرانیان شیعه مذهب را نسبت به انجام اصلاحات اجتماعی و سیاسی امیدوار می‌سازد و در بحران‌هاو تنگناهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آنان را با نام و یاد مهدی(عج) به حرکت‌های سازنده و رهنمون می‌گرداند.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از طنین یاس، اعتقاد به ظهور منجی در ایران، عقیده‌ای دیرین است که در همه روزگاران، دغدغه فکری ایرانی و باور زندگی و گاه بهانه تحمل ظلم و ستمی بوده که متوجه باورمندان او بوده است به گفته مشکور: ( بعضی از پادشاهان سلوکی و اشکانی به محض آنکه به تخت می نشستند عنوان سوتر، یعنی نجات دهنده بر خود می‌نهادند) مسلما عملکردهایی این چنین، پاسخی بر خواسته مردم است.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, طنین یاس،,در آیین زرتشتی اعتقاد به آن است که ظهور منجی پس از خرابی دنیا و تسلط ظلم و ستم به جهان مادی رخ خواهد داد و با آمدن او جهان آبادان و پر از داد خواهد شد و حکومتی الهی بر زمین حکم‌فرما خواهد گشت. پیروان زرتشت معتقدند: ( عالم دوازده هزار سال طول می کشد، زرتشت برای هر هزاره منجی موعودی در نظر گرفته است اعتقاد به اصل فرجام شناختی، ایرانیان را به رهایی از فشارها و تنگناها و مشکلات ناشی از حمله عرب‌ها امیدوار می‌ساخت. گروهی از آنان که اسلام را پذیرفته بودند، از هر حرکت منتظر گونه به امید نجات از وضع موجود استقبال می‌کردند به همین علت است که وقتی پسر یزدگرد سوم که در منابع به نام‌های بهرام و پیروز از او یاد می‌شود پس از پناهندگی به چین و با جلب نظر و بهره‌گیری از نیروهای نظامی آنان به جانب مرزه‌های شرقی ایران آمد ( چشم داشت ایرانیان به بازگشت او و در پی آن برافتادن سلطه اعراب، وی را به یکی از موعودان برجسته در نزد زرتشتیان مبدل سازند.)
گروهی دیگر نیز با الهام از آموزه‌های دینی اسلام منتظر رسیدن به جامعه ایده‌آل شدند، قرآن بارها مسلمانان را به جامعهای بشارت می‌دهد که ظلم و فساد تبعیض در آن از میان می‌رود و انسان‌های شایسته و صالح، وارث زمین می‌شوند. چنانچه در آیه 105 سوره انبیاء می‌خوانیم... زمین را بندگان شایسته من به میراث می‌برند.
به گفته علامه طباطبایی « مراد از وراثت در این آیه، وراثت زمین است که سلطنت بر منافع از دیگران به صالحان منتقل شود و برکات زندگی در زمین مختص ایشان شود.... خلاصه مفاد آیه این می‌شود که به زودی زمین از لوث شرک و گناه پاک گشته، جامعهای بشری صالح که خدای را بندگی کنند و به وی شرک نورزند در آن زندگی کنند.»
طبرسی در تفسیر آیه مذکور می‌نویسد: « برخی گویند یعنی زمین بهشت را بندگان صالح من به ارث می‌برند... و برخی گویند مقصود همین زمین است که به دست امت محمد(ص) خواهد افتاد... امام محمدباقر(ع) فرمود: اینها اصحاب مهدی آخر الزمانند.
به قول استاد شهید مرتضی مهطری: هر چند تاریخ در حرکت خود نوسانات دارد. ولی در مجموع خود، یک خط سیر تکاملی را طی کردهو می‌کند. « هدف اسلام نیز رسیدن جامعه به کمال است و نظریه مهدویت در همین راستان تعریف می‌شود. نظریه مهدویت، در اصل نظریه مشترک میان مسلمانان است. اهل تسنن، مشخصه‌ای برای مهدی ذکر نمی‌کنند و مهدی را نوعی و مجدد دین و مصلح علام در آخرالزمان می‌دانند ولی در کتب آنان اخباری که به ظهور مهدی آخرالزمان دلالت دارد فراوان است.
در آموزه‌های مذهبی و بینش اعتقادی شیعه، امامت و عدل، از جایگاه ویژه اصول دین برخوردار است و بینش تاریخی شیعیان در پیوند با اصول اعتقادی آنان بر این دو اصل استوار است. بدین ترتیب، انتظار نیز برگرفته از همین دو اصل است، یعنی برقراری حکومتی بر امامت که نتیجه آن عدالت است. رهبر این حکومت مسلما امامی است که جامعهای برمبنای عدالت برقرار خواهد کرد. شیعه برای رسیدن به چنین حکومتی به مبارزه حق علیه باطل تا رسیدن به پیروزی نهایی با ظهور امام موعود ادامه می‌دهید مبتنی بر امامت که برای فراهم آمدن قیام و انقلابی جهانی در راستای تثبیت ارزش‌های اسلامی است به گفته حضرت امام خمینی(ره)« انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است»
در اندیشه شیعیان، رهبر این انقلاب حضرت مهدی(عج) است این تفکر در طول تاریخ موجد تحولات اجتماعی بسیاری بوده است. در تصور شیعیان، امام مهدی(عج) سازمان اجتماعی جهان را دگرگون کرده آن را از ظلم و بی‌عدالتی نجات خواهد داد.
به گفته محمدتقی شریعتی، عقیده به انتظار در متجاوز از هزار سال میلیون‌ها نفر را در طریق خیر و صلاح به راه انداخته و به سر منزل صلاح و سعادت راهبری و راهنمایی نمود. « مسلمانان از همان صدر اسلام برای مقابله با ظلم و ستم به فرهنگ انتظار و مهدی دست آویختند. در این زمینه گاه به بیراهه کشیده شدندو در مرگ هر یک از پیشوایان چون جایگزین برایش نیافتند، به باور غیبت متوسل شدند. پیروان عبدالله بن سبا نخستین دسته‌ای بودند که در اسلام قائل به غیبت علی(ع) و بازگشت او شدند.
پس از شهادت علی(ع) گفتند: « علی کشته نشده و نمرده و غیر دو کشته نشود تا اینکه تازیانرا به چوبدست خود براند و زمین را که از ستم و بیدادگر انبار شود، پر از دین و داد کند.» شایان ذکر اینکه مردم ایران هرگاه با ظلم و ستم روبرو شده‌اند و تحملشان به پایان می‌رسید در جستجوی مصلح و منجی اجتماعی به هر قیام و فردی که مدعی اصلاح جامعه و رفع تبعیض و ستم بوده است، پیوسته‌اند و به آن چشم امید، بسته بودند. آری مردم ایران آرزوهای سیاسی خود را در رهایی از زیر بار ظلم حکام در قیام‌هایی جستجو کردند که نشانی از فرهنگ انتظار را با خود به همراه داشت.
با گسترش مذهب تشیع در ایران و آشنا شدن ایرانیان با ماهیت تشیع در ایران و آشنا شدن ایرانیان با ماهیت اصلی تشیع امامیه و جایگاه ائمه و غیبت امام زمان و فلسفه انتظار، از شدت و حدت قیام‌های با شعار « الرضا من آل محمد(ص) و ادعای مهدویت‌های کاسته شد و در حرکت‌های بعدی، ظهور مهدی(عج) به رویکردی آخرت گرایانه تعبیر شد و مردم به آمدن قریب الوقوع او و برکندن ظلم و ستم و نابرابری‌های بشارت داده می‌شدند. از مناطق شیعه نشین گزارش شده است که از ابتدای غیبت امام مهدی(عج) شیعیان برای نشان دادن انتظار خود، اسبی بر در سردابی که امام ازطریقآن از محاصره دشمنان خارج شدند، آماده می‌کردند و منتظر ظهور حضرت بودند تا هنگام ظهور بر آن اسب بنشینند بنا به گزارش مورخان این رسم در بعضی از مناطق شیعه نشین بصورت نمادین قر‌ن‌ها متداول بود.
نتیجه اینکه در طول تاریخ، منتظران ادیان و آیین‌ها چشم به ظهور منجی و مصلحی اجتماعی داشته‌اند. آموزه‌های قرآنی بشارت جامعهای را می‌دهد که انسان‌ها صالح، وارثت آن هستند. احادیث و روایات تأکید دارند که منجی مورد نظر از خاندان پیامبر بوده ، با نام مهدی شناخته می‌شود. نام مهدی(عج) و قیام او در همیشه تاریخ، خاطر ایرانیان شیعه مذهب را نسبت به انجام اصلاحات اجتماعی و سیاسی امیدوار می‌سازد و در بحران‌هاو تنگناهای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی آنان را با نام و یاد مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به حرکت‌های سازنده و رهنمون می‌گرداند.
منابع:
احمدی، داریوش. پایان جهان و ظهور موعود در ادیان ایران باستان، تهران، جوانه توس
شریعتی، محمدتقی، علی شاهد رسالت، مهدی عج الله موعود امم. مشهد، دانشگاه مشهد
صدیقی، غلامحسین، جنبش‌های دینی ایرانی در قرن‌های دوم و سوم هجری- تهران: پاژنگ
مشکور، محمدجواد، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، تهران، اشراقی
مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب از دیدگاه فلسفه تاریخ جلد 12 تهران ، صدرا
در آیین زرتشتی اعتقاد به آن است که ظهور منجی پس از خرابی دنیا و تسلط ظلم و ستم به جهان مادی رخ خواهد داد و با آمدن او جهان آبادان و پر از داد خواهد شد و حکومتی الهی بر زمین حکم‌فرما خواهد گشت. پیروان زرتشت معتقدند: ( عالم دوازده هزار سال طول می کشد، زرتشت برای هر هزاره منجی موعودی در نظر گرفته است اعتقاد به اصل فرجام شناختی، ایرانیان را به رهایی از فشارها و تنگناها و مشکلات ناشی از حمله عرب‌ها امیدوار می‌ساخت. گروهی از آنان که اسلام را پذیرفته بودند، از هر حرکت منتظر گونه به امید نجات از وضع موجود استقبال می‌کردند به همین علت است که وقتی پسر یزدگرد سوم که در منابع به نام‌های بهرام و پیروز از او یاد می‌شود پس از پناهندگی به چین و با جلب نظر و بهره‌گیری از نیروهای نظامی آنان به جانب مرزه‌های شرقی ایران آمد ( چشم داشت ایرانیان به بازگشت او و در پی آن برافتادن سلطه اعراب، وی را به یکی از موعودان برجسته در نزد زرتشتیان مبدل سازند.)
,گروهی دیگر نیز با الهام از آموزه‌های دینی اسلام منتظر رسیدن به جامعه ایده‌آل شدند، قرآن بارها مسلمانان را به جامعهای بشارت می‌دهد که ظلم و فساد تبعیض در آن از میان می‌رود و انسان‌های شایسته و صالح، وارث زمین می‌شوند. چنانچه در آیه 105 سوره انبیاء می‌خوانیم... زمین را بندگان شایسته من به میراث می‌برند.
,به گفته علامه طباطبایی « مراد از وراثت در این آیه، وراثت زمین است که سلطنت بر منافع از دیگران به صالحان منتقل شود و برکات زندگی در زمین مختص ایشان شود.... خلاصه مفاد آیه این می‌شود که به زودی زمین از لوث شرک و گناه پاک گشته، جامعهای بشری صالح که خدای را بندگی کنند و به وی شرک نورزند در آن زندگی کنند.»
,طبرسی در تفسیر آیه مذکور می‌نویسد: « برخی گویند یعنی زمین بهشت را بندگان صالح من به ارث می‌برند... و برخی گویند مقصود همین زمین است که به دست امت محمد(ص) خواهد افتاد... امام محمدباقر(ع) فرمود: اینها اصحاب مهدی آخر الزمانند.
,به قول استاد شهید مرتضی مهطری: هر چند تاریخ در حرکت خود نوسانات دارد. ولی در مجموع خود، یک خط سیر تکاملی را طی کردهو می‌کند. « هدف اسلام نیز رسیدن جامعه به کمال است و نظریه مهدویت در همین راستان تعریف می‌شود. نظریه مهدویت، در اصل نظریه مشترک میان مسلمانان است. اهل تسنن، مشخصه‌ای برای مهدی ذکر نمی‌کنند و مهدی را نوعی و مجدد دین و مصلح علام در آخرالزمان می‌دانند ولی در کتب آنان اخباری که به ظهور مهدی آخرالزمان دلالت دارد فراوان است.
,در آموزه‌های مذهبی و بینش اعتقادی شیعه، امامت و عدل، از جایگاه ویژه اصول دین برخوردار است و بینش تاریخی شیعیان در پیوند با اصول اعتقادی آنان بر این دو اصل استوار است. بدین ترتیب، انتظار نیز برگرفته از همین دو اصل است، یعنی برقراری حکومتی بر امامت که نتیجه آن عدالت است. رهبر این حکومت مسلما امامی است که جامعهای برمبنای عدالت برقرار خواهد کرد. شیعه برای رسیدن به چنین حکومتی به مبارزه حق علیه باطل تا رسیدن به پیروزی نهایی با ظهور امام موعود ادامه می‌دهید مبتنی بر امامت که برای فراهم آمدن قیام و انقلابی جهانی در راستای تثبیت ارزش‌های اسلامی است به گفته حضرت امام خمینی(ره)« انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است»
,در اندیشه شیعیان، رهبر این انقلاب حضرت مهدی(عج) است این تفکر در طول تاریخ موجد تحولات اجتماعی بسیاری بوده است. در تصور شیعیان، امام مهدی(عج) سازمان اجتماعی جهان را دگرگون کرده آن را از ظلم و بی‌عدالتی نجات خواهد داد.
,به گفته محمدتقی شریعتی، عقیده به انتظار در متجاوز از هزار سال میلیون‌ها نفر را در طریق خیر و صلاح به راه انداخته و به سر منزل صلاح و سعادت راهبری و راهنمایی نمود. « مسلمانان از همان صدر اسلام برای مقابله با ظلم و ستم به فرهنگ انتظار و مهدی دست آویختند. در این زمینه گاه به بیراهه کشیده شدندو در مرگ هر یک از پیشوایان چون جایگزین برایش نیافتند، به باور غیبت متوسل شدند. پیروان عبدالله بن سبا نخستین دسته‌ای بودند که در اسلام قائل به غیبت علی(ع) و بازگشت او شدند.
,پس از شهادت علی(ع) گفتند: « علی کشته نشده و نمرده و غیر دو کشته نشود تا اینکه تازیانرا به چوبدست خود براند و زمین را که از ستم و بیدادگر انبار شود، پر از دین و داد کند.» شایان ذکر اینکه مردم ایران هرگاه با ظلم و ستم روبرو شده‌اند و تحملشان به پایان می‌رسید در جستجوی مصلح و منجی اجتماعی به هر قیام و فردی که مدعی اصلاح جامعه و رفع تبعیض و ستم بوده است، پیوسته‌اند و به آن چشم امید، بسته بودند. آری مردم ایران آرزوهای سیاسی خود را در رهایی از زیر بار ظلم حکام در قیام‌هایی جستجو کردند که نشانی از فرهنگ انتظار را با خود به همراه داشت.
,با گسترش مذهب تشیع در ایران و آشنا شدن ایرانیان با ماهیت تشیع در ایران و آشنا شدن ایرانیان با ماهیت اصلی تشیع امامیه و جایگاه ائمه و غیبت امام زمان و فلسفه انتظار، از شدت و حدت قیام‌های با شعار « الرضا من آل محمد(ص) و ادعای مهدویت‌های کاسته شد و در حرکت‌های بعدی، ظهور مهدی(عج) به رویکردی آخرت گرایانه تعبیر شد و مردم به آمدن قریب الوقوع او و برکندن ظلم و ستم و نابرابری‌های بشارت داده می‌شدند. از مناطق شیعه نشین گزارش شده است که از ابتدای غیبت امام مهدی(عج) شیعیان برای نشان دادن انتظار خود، اسبی بر در سردابی که امام ازطریقآن از محاصره دشمنان خارج شدند، آماده می‌کردند و منتظر ظهور حضرت بودند تا هنگام ظهور بر آن اسب بنشینند بنا به گزارش مورخان این رسم در بعضی از مناطق شیعه نشین بصورت نمادین قر‌ن‌ها متداول بود.
,نتیجه اینکه در طول تاریخ، منتظران ادیان و آیین‌ها چشم به ظهور منجی و مصلحی اجتماعی داشته‌اند. آموزه‌های قرآنی بشارت جامعهای را می‌دهد که انسان‌ها صالح، وارثت آن هستند. احادیث و روایات تأکید دارند که منجی مورد نظر از خاندان پیامبر بوده ، با نام مهدی شناخته می‌شود. نام مهدی(عج) و قیام او در همیشه تاریخ، خاطر ایرانیان شیعه مذهب را نسبت به انجام اصلاحات اجتماعی و سیاسی امیدوار می‌سازد و در بحران‌هاو تنگناهای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی آنان را با نام و یاد مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به حرکت‌های سازنده و رهنمون می‌گرداند.
,,منابع:
احمدی، داریوش. پایان جهان و ظهور موعود در ادیان ایران باستان، تهران، جوانه توس
شریعتی، محمدتقی، علی شاهد رسالت، مهدی عج الله موعود امم. مشهد، دانشگاه مشهد
صدیقی، غلامحسین، جنبش‌های دینی ایرانی در قرن‌های دوم و سوم هجری- تهران: پاژنگ
مشکور، محمدجواد، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، تهران، اشراقی
مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب از دیدگاه فلسفه تاریخ جلد 12 تهران ، صدرا
منابع:
,احمدی، داریوش. پایان جهان و ظهور موعود در ادیان ایران باستان، تهران، جوانه توس
,شریعتی، محمدتقی، علی شاهد رسالت، مهدی عج الله موعود امم. مشهد، دانشگاه مشهد
,صدیقی، غلامحسین، جنبش‌های دینی ایرانی در قرن‌های دوم و سوم هجری- تهران: پاژنگ
,مشکور، محمدجواد، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، تهران، اشراقی
,مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب از دیدگاه فلسفه تاریخ جلد 12 تهران ، صدرا
,ناهید زندی پژوه
,انتهای پیام/خ
]
ارسال دیدگاه