شاهد ۱۳۶؛ چگونه ایران با پهپاد شاهد دکترین نظامی خود را متحول کرد؟
پهپادشاهد ۱۳۶ را می توان معروف‌ترین پهپاد ایرانی دانست که دلیل اصلی معروف شدن آن، عملکرد فوق العاده نمونه روسی این پهپاد در جنگ اوکراین بوده است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ پهپاد شاهد 136، یک بدون سرنشین انتحاری طراحی شده توسط صنایع شاهد است که در سال 2021 و در جریان رزمایش پیامبر اعظم 17 رونمایی رسمی شد. لازم به ذکره پیش از رونمایی رسمی مجاهدین یمنی از نسخه مشابه این پهپاد در حمله به تاسیسات نفتی آرامکو استفاده کرده بودند که به نام وعید شناخته می شود.
رزمایش پیامبر اعظم (ص) ۱۷، سرآغاز رخ نمایی رسمی 136
رزمایش "پیامبر اعظم (ص) ۱۷" به عنوان محور نمایش اقتدار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در سال 2021، برای اولین بار مستندات تصویری دقیقی از قابلیت‌های عملیاتی پهپاد شاهد-۱۳۶ ارائه نمود. در این رزمایش، پرتاب دسته‌ای پهپادهای شاهد-۱۳۶ از پرتابگرهای چندگانه (پنج فروندی) و متعاقباً اصابت دقیق آنها به اهداف از پیش تعیین‌شده، به وضوح به تصویر کشیده شد. این سطح از دقت، به ویژه با لحاظ محدودیت‌هایی نظیر سرعت نسبتاً پایین و سطح مقطع راداری کوچک پهپاد، توجه محافل اطلاعاتی و نظامی بین‌المللی را به خود معطوف ساخته است.
دقت هدف‌گیری: سازوکارهای محتمل
دقت قابل توجه پهپاد شاهد-۱۳۶ در اصابت به اهداف، مستلزم بهره‌گیری از سامانه‌های هدایتی پیشرفته و دقیق می‌باشد. با استناد به شواهد موجود و تحلیل‌های فنی، سازوکارهای هدایتی ذیل برای این پهپاد قابل تصور است:
سامانه هدایت اینرسیایی (INS) با پشتیبانی GPS: شاهد-۱۳۶ به طور قطع از سامانه هدایت اینرسیایی (INS) بهره می‌برد که مبنای حفظ مسیر و پایداری پرواز را فراهم می‌سازد. به منظور افزایش دقت در مسافت‌های طولانی و تصحیح خطاهای انباشته در سامانه INS، پشتیبانی از گیرنده‌های GPS نیز به عنوان یک مولفه تکمیلی در نظر گرفته شده است. این ترکیب، دقت قابل قبولی را برای اصابت به اهداف ثابت در فواصل عملیاتی پهپاد تضمین می‌نماید.
2. سامانه هدایت اپتیکی-تصویری در فاز نهایی:به منظور ارتقاء دقت در فاز نهایی حمله و اصابت به اهداف متحرک یا اهدافی با مشخصات بصری خاص، احتمال تجهیز شاهد-۱۳۶ به سامانه هدایت اپتیکی-تصویری وجود دارد. این سامانه با استفاده از دوربین‌های الکترواپتیکی و الگوریتم‌های پردازش تصویر، قابلیت شناسایی و قفل بر روی هدف را در لحظات پایانی پرواز فراهم می‌سازد.
3. دماغه فروسرخ (IR Dome) و قابلیت تصویربرداری حرارتی: مشاهدات بصری و تحلیل طیف بازتابی از دماغه پهپاد شاهد-۱۳۶، به کارگیری دماغه فروسرخ (IR Dome) را تایید می‌نماید. این امر دلالت بر تجهیز پهپاد به سامانه تصویربرداری فروسرخ (FLIR) دارد که امکان شناسایی و هدف‌گیری اهداف را در شرایط دید محدود و محیط‌های فاقد نور مرئی میسر می‌سازد. سامانه FLIR به ویژه در عملیات شبانه و در شرایط آب و هوایی نامساعد، مزیت عملیاتی قابل توجهی را برای پهپاد فراهم می‌آورد.
تحلیل یکپارچه توانمندی‌ها و محدودیت‌ها:
توانمندی‌های کلیدی:
دقت بالای اصابت: شاهد-۱۳۶ با بهره‌گیری از سامانه‌های هدایتی پیشرفته، دقت قابل قبولی در اصابت به اهداف ثابت و نیمه‌متحرک دارد.
برد عملیاتی قابل ملاحظه: برد عملیاتی 1800 تا 2500 کیلومتر، امکان حمله به اهداف استراتژیک در عمق خاک دشمن را فراهم می‌سازد.
هزینه تولید بهینه: استفاده از قطعات و سامانه‌های با هزینه تولید پایین، امکان تولید انبوه و استقرار گسترده پهپاد را میسر می‌سازد.
سطح مقطع راداری پایین:ابعاد کوچک و طراحی بدنه پهپاد، سطح مقطع راداری آن را به حداقل رسانده و کشف و رهگیری آن را برای سامانه‌های پدافندی دشمن دشوار می‌سازد.
محدودیت‌های عملیاتی:
سرعت نسبتاً پایین: سرعت پروازی در حدود 185 کیلومتر بر ساعت، زمان واکنش سامانه‌های پدافندی دشمن را افزایش داده و آسیب‌پذیری پهپاد را در برابر سامانه‌های پدافندی مدرن تشدید می‌نماید.
آسیب‌پذیری در برابر سامانه‌های پدافندی پیشرفته: با وجود سطح مقطع راداری پایین، شاهد-۱۳۶ در برابر سامانه‌های پدافندی پیشرفته با رادارهای باند X و موشک‌های رهگیر با سرعت بالا، آسیب‌پذیر تلقی می‌گردد.
وابستگی به GPS در ناوبری: اتکا به سامانه GPS در ناوبری، پهپاد را در برابر اختلالات GPS و اقدامات جنگ الکترونیک دشمن آسیب‌پذیر می‌سازد.
اهمیت استراتژِیک شاهد136 در دکترین نبرد نامتقارن
1. ارتقاء قابلیت تهاجمی در عمق استراتژی: شاهد-۱۳۶ به عنوان یک ابزار تهاجمی برد بلند و دقیق، قابلیت حمله به اهداف حیاتی و استراتژیک دشمن را در عمق خاک آن فراهم می‌سازد. این توانمندی، موازنه قدرت را در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی به نفع جمهوری اسلامی ایران تغییر می‌دهد.
2. ایجاد بازدارندگی موثر: استقرار و به‌کارگیری پهپادهای شاهد-۱۳۶، به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر اقدامات خصمانه دشمنان عمل نموده و هزینه هرگونه تجاوز را به نحو چشمگیری افزایش می‌دهد.
3. بهینه‌سازی هزینه‌های نظامی در جنگ نامتقارن: شاهد-۱۳۶ به عنوان یک سلاح ارزان‌قیمت و کارآمد، در چارچوب دکترین جنگ نامتقارن جمهوری اسلامی ایران، نقش محوری ایفا می‌نماید. این پهپاد، امکان مقابله موثر با دشمنان برخوردار از برتری تکنولوژیک را با حداقل هزینه فراهم می‌سازد.
موتور ملخی: تحلیل مزایا و معایب
انتخاب موتور ملخی برای پهپاد شاهد-۱۳۶، تصمیمی مبتنی بر ملاحظات مهندسی و اقتصادی بوده و دارای مزایا و معایب مشخصی است:
مزایا:
کاهش هزینه تولید و نگهداری: موتورهای ملخی در مقایسه با موتورهای جت، هزینه تولید و نگهداری پایین‌تری دارند.
سادگی ساختار و تعمیرپذیری: ساختار ساده‌تر موتورهای ملخی، تعمیر و نگهداری آنها را تسهیل می‌نماید.
سختی در رهگیری به دلیل ناتوانی رادار های پدافند موشکی در کشف و انهدا م آن که به دلیل سرعت پایین آن است(معمولا این ضعف با پدافند توپی پر می شود)
معایب:
محدودیت سرعت پرواز: موتورهای ملخی، محدودیت ذاتی در دستیابی به سرعت‌های بالا دارند.
تولید صدای قابل توجه: صدای تولیدی توسط موتورهای ملخی، امکان شناسایی صوتی پهپاد را افزایش می‌دهد که البته این صدا جنبه عملیات روانی سنگینی در جنگ اوکراین داشته است
با این وجود، توسعه نسخه جت پهپاد شاهد-۱۳۶ (شاهد-۲۳۸)، تلاشی در جهت رفع محدودیت‌های ناشی از موتور ملخی و ارتقاء عملکرد پهپاد در ابعاد سرعت و کاهش صدا محسوب می‌گردد.
ارسال دیدگاه